VẬN KHÍ VÀ DỰ ĐOÁN BỆNH TẬT NĂM CANH TÝ 2020
Trong Đông y, bệnh tật và sức khỏe của con người luôn có mối quan hệ mật thiết với môi trường thiên nhiên và môi trường xã hội. Dựa vào mối liên quan chặt chẽ giữa biến đổi khí hậu với việc phát sinh phát triển và các trạng thái thiên thắng ở người, có lợi cho biện chứng dự phòng và điều trị lâm sàng. Nhân dịp xuân về “Đông Y Tân Thành Đường” xin trình bày sơ lược về Vận khí và dự đoán bệnh tật năm canh tý 2020 để quí độc giả và đồng nghiệp tham khảo chuẩn bị thuốc men, cũng như những biện pháp trong dưỡng sinh, dự phòng và trị liệu bệnh tật được hiệu quả hơn.
CANH TÝ NIÊN NGŨ VẬN LỤC KHÍ
(庚子年五运六气)
Thiếu âm quân hỏa tư thiên, dương minh táo kim tại tuyền
 |
| Vận khí và dự đoán bệnh tật năm canh tý 2020 (a) - Sơ đồ vận khí |
Năm canh tý, thiên can thuộc canh kim, canh đứng thứ 7 trong thiên can, số cơ là dương, canh là dương, ất canh hợp hóa kim, cho nên, đại vận (trung vận) của năm này là năm kim vận thái quá. Năm dương thái quá thì bản khí lưu hành. “Hoàng Đế Nội Kinh” năm nói trên được gọi là năm kiên thành, chủ thu dẫn. Năm kim vận thái quá khí hậu có những đặc điểm gì? Điều đó có nghĩa là, khí hậu mùa thu dày đặc chiếm quanh năm, sương mù nồng đậm, gió mùa thu nhiều. Sự biến động khác thường của nó gây ra cảnh tượng tiêu điều.
Thiên can khởi vận, địa chi khởi khí. Địa chi thuộc tý, năm tý ngọ thuộc thiếu âm quân hỏa tư thiên, điều đó có nghĩa là, thiên can canh thuộc kim vận, địa chi tý thuộc hỏa khí, hỏa khắc kim, khí khắc vận, đây gọi là thiên hình, là năm không tương đắc. Trung vận của thiên can vốn là kim vận thái quá, kim hiện ra quá vượng, lại có hỏa khắc kim, đúng lúc gặp dịp làm cho kim khí bớt mạnh mẽ và khí hậu bớt lạnh, “Hoàng Đế Nội Kinh” gọi là năm Thẩm Bình, ba khí tư thiên của thiếu âm quân hỏa theo thứ tự vận hành, đó là theo nhất âm (quyết âm), nhị âm (thiếu âm), tam âm (thái âm), nhất dương (thiếu dương), nhị dương (dương minh), tam dương (thái dương), cho nên, ở tại tuyền lục khí chính là dương minh táo kim, cũng là chung khí bao bọc toàn năm. Khí tại tuyền thuộc kim, trung vận kim vận ở ngũ hành cùng tương đồng, mà lại canh tý là năm dương, vì vậy đây là năm đồng thiên phù. Canh tý niên thuộc đồng thiên phù, là năm khí hậu biến hóa nhanh và mạnh, vì kim khí rất thịnh vượng, lại có hỏa khắc, do đó kim khí không quá thịnh vượng và đã trở thành một năm bình khí. Tuy nhiên, rốt cuộc năm nay vẫn mang thiên hình, thỉnh thoảng sẽ có những thay đổi mạnh mẽ, và những thảm họa lớn sẽ xảy ra. Khí khắc vận, khí thịnh vận suy, chúng ta sẽ thấy khí hậu lấy khí làm chủ, vận là thứ.
Thiếu âm quân hỏa tư thiên, thiếu âm có gốc ngọn chi hóa, gốc nhiệt ngọn âm, hàn nhiệt đắc trung, thời khí hòa, khí nhiệt dâm không thắng. Cho nên, khí hậu trong nửa đầu năm khá yên bình và không nóng lắm, và mọi người cảm thấy thoải mái hơn. Cây cối sẽ nảy mầm sớm hơn bình thường. Về bệnh tật người ta phần nhiều bị các chứng trong ngực phiền nóng, cổ khô, sườn bên mặt đầy tức, ngoài da đau nhức, nóng rét ho suyễn nhổ ra huyết, ỉa ra huyết, chảy máu cam… Những bệnh chứng kể trong đó là có liên quan đến những tạng tâm, phế, can.
Dương minh táo kim tại tuyền, chủ nữa năm sau trên cơ sở kim vận thái quá, cộng với khí táo kim vượng thịnh, bệnh phổi sẽ phổ biến hơn đáng kể vào năm 2020 và gây ra một số lượng lớn các bệnh về phổi và tim. Kim khắc mộc, can khí bị cản trở, do đó trầm cảm có thể tăng trong nửa cuối năm.
CÁC GIAI ĐOẠN CỦA LỤC KHÍ TRONG NĂM CANH TÝ
Dự báo từng giai đoạn Lục khí trong năm dựa vào quan hệ tương sinh - tương khắc của Ngũ hành và mối quan hệ giữa Chủ khí và Khách khí.
 |
| Vận khí và dự đoán bệnh tật năm canh tý 2020 (b) - Sơ đồ vận khí |
Sơ khí
Thời gian (20/01/2020 – 20/03/2020)
Kéo dài qua 4 tiết khí: đại hàn, lập xuân, vũ thủy, kinh trập
Chủ khí quyết âm phong mộc, khách khí thái dương hàn thủy, trung vận kim vận thái quá, 3 khí phong hàn táo, phụng thiếu âm vận hành tiết xuân. Hiện tại bây giờ là chung khí năm 2019, chủ thái dương hàn thủy, khách thiếu dương tướng hỏa. Điều này đã cho chúng ta biết rằng, năm 2019 là mùa đông ấm áp, tướng hỏa vốn không nên xuất hiện vào mùa đông, giờ đây ghế khách đã ở gần vào vị trí cần phải chú ý. Sau đại hàn, tất cả mọi thứ sẽ khác. Chủ khí biến thành quyết âm phong mộc, khách khí biến thành thái dương hàn thủy. Bây giờ ngồi trên ghế khách, là một cơn lạnh lớn. Thái dương hàn thủy bắt đầu lan rộng, côn trùng ngủ yên và ẩn nấp lần nữa, nước sông đóng băng, và băng giá lại rơi xuống, vả lại quyết âm phong mộc là chủ khí trong thời kỳ này, vì vậy gió đến, dương khí bị hàn khí đè nén, mọi người nên chú ý đến cuộc sống hàng ngày. Nếu bạn không thích nghi với môi trường bên ngoài kịp thời, sẽ phát sinh sự bất tiện vận động khớp, các khớp khó chịu, đau ở thắt lưng, mông (bàn tọa - đồn bộ), khí hậu nóng nực sẽ đến, bên trong và bên ngoài dễ phát sinh nhọt sưng lở loét, và những cô gái yêu cái đẹp, chú ý đề phòng xuất hiện những mụn đỏ và sáng.
Đó là một mùa xuân lạnh. Thậm chí lạnh hơn mùa đông năm 2019. Đừng bỏ quần áo mùa đông của bạn quá nhanh, ước tính chúng có thể được sử dụng đến vào đầu tháng ba. Nhưng lạnh là lạnh, sau tất cả đó là mùa xuân. Khí lạnh của thái dương hàn thủy có thể làm giảm nhiệt độ, nhưng nó không thể ngăn chặn sức sống của mùa xuân. Nửa giai đoạn đầu này hầu như không thể thấy một số triệu chứng cảm lạnh thuần túy, mà đến nửa giai đoạn sau, phong mộc mùa xuân bột phát và mâu thuẫn giữa hàn thủy khách khí hoàn toàn không thể dàn xếp được. Vì vậy sẽ bị "dương khí uất", thời tiết rất lạnh, nhưng căn bệnh chính của mọi người vẫn là sốt (nhiệt chứng). Do đó, từ cảm lạnh nhỏ đến khối u lớn, nó sẽ biểu hiện ngoài lạnh trong nóng ... và khi điều trị bệnh, chúng ta nên cân nhắc hàn chứng bất cứ lúc nào cũng có thể hóa nhiệt.
Dưỡng sinh phòng bệnh:
Ăn uống cần ăn nhiều thức ăn kiện tỳ dưỡng vị: gạo lức, gạo kê, khoai mỡ … (thổ vượng sẽ chế ước được thủy)
Chú ý giữ ấm, giữ tâm trạng vui vẻ, không khí trời đất là "dương khí uất", chúng ta không được chán nản chính mình. Tối nên ngủ sớm, không thức khuya, dậy muộn một chút.
Phương dược sử dụng bồi bổ có thể như Sâm linh bạch truật tán, Lục quân tử thang… để kiện tỳ hóa đàm. Tùy theo triệu chứng và thể trạng người bệnh hàn nhiệt hư thực khi có bệnh mà có thể dùng các phương thuốc sau như ma hoàng quế chi thang, Kinh phòng bại độc tán, thăng ma cát căn thang …
Trà dược có thể dùng các loại sau như trà gừng, trà ngọc chi, trà đỗ trọng cúc
1. TRÀ NGỌC CHI (TRÀ DƯỠNG DA)
Nguyên liệu: nhân sâm 2g, bạch truật 2g, cam cúc 2g, cát căn, mạn kinh tử 2g, lục trà 5g
Cách dùng: dùng 450ml nước sắc các vị thuốc trên cho đến khi sôi, hòa ngâm lục trà vào uống. Có thể gia đường phèn. Ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: nhuận bì phu ích thần trí
2. TRÀ ĐỐ TRỌNG CÚC
Nguyên liệu: đỗ trọng 5g, cúc hoa 3g, lục trà 3g
Cách dùng: dùng 250ml nước sôi hòa ngâm rồi cho trà vào uống, ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: mát gan sáng mắt, hạ huyết áp
Phạm vi sử dụng: cao huyết áp; đầu choáng mắt hoa, mắt sưng đỏ
Nhị khí
Thời gian (20/03/2020 – 20/05/2020)
Kéo dài 4 tiết khí xuân phân, thanh minh, cốc vũ, lập hạ
Chủ khí thiếu âm quân hỏa, khách khí quyết âm phong mộc, trung vận kim vận thái quá, phong hỏa táo 3 khí cùng lúc phụng mệnh lệnh của thiếu âm quân hỏa để thực hiện sự thay đổi khí hậu khiến tất cả mọi vật thư thái tươi tốt, mộc hỏa tương đắc, dương khí rộng khắp, (dương khí của thiếu âm quân hỏa tỏa ra, phong khí của quyết âm lưu động không cố định), thời tiết mùa xuân đang đến, tất cả mọi thứ đang nở rộ, nhưng thiếu âm ngọn âm nhưng gốc là nhiệt, cho nên cái lạnh sẽ đến theo thời gian, khí hậu này, mọi người cảm thấy thoải mái và dễ chịu. Trong trường hợp xảy ra bệnh, đi tiểu không thông, mắt nhìn vật không rỏ, hoặc hai mắt đỏ hồng, khí phận uất át lên trên mà phát nhiệt, đây là khách khí quyết âm phong mộc mang đến. Vậy khi trị liệu cũng cần nhằm vào quyết âm phong mộc mà trị. Nhưng cần chú ý đến nguyên nhân phát bệnh của bệnh nhân. Nếu nguyên nhân phát bệnh chủ yếu là do lạnh. Bạn cần chú ý đến quy tắc "tòng dương dẫn âm".
Dưỡng sinh phòng bệnh:
Âm bất túc thì dưỡng âm là chủ. Cần tránh thức khuya để không làm tổn thương âm. Ngoài ra, hỏa khí tuy vượng, nhưng đừng ăn uống đồ chua đồ sống lạnh, để không làm tổn thương tỳ vị, thực phẩm chủ yếu: gạo, ý dĩ, hoài sơn …
Phương dược sử dụng bồi bổ có thể như Lục vị kỷ cúc, Lục vị quy thược … để thanh nhiệt tư âm. Tùy theo triệu chứng và thể trạng người bệnh hàn nhiệt hư thực khi có bệnh mà có thể dùng các phương sau như Đạo xích tán, Long đởm tả can thang …
Trà dược có thể dùng các loại sau như trà hà thủ ô, trà kỷ cúc, trà qui kỳ táo
1. TRÀ HÀ THỦ Ô
Nguyên liệu: hà thủ ô 5g, hồng trà 3g
Cách dùng: dùng 200ml nước nấu hà thủ ô cho sôi sau 5 – 10 phút, rồi cho hồng trà vào uống, ngâm uống cho đến khi vị nhạt. Cũng có thể hòa ngâm uống trực tiếp
Công năng: bổ can ích thận, dưỡng huyết khư phong; hạ mỡ máu, kháng khuẩn
Phạm vi sử dụng: can thận âm suy, tóc bạc sớm, đầu choáng, di tinh, lưng đau gối mõi, viêm gan mạn tính; ung thũng; tràng nhạc; trĩ sang
2. TRÀ KỶ CÚC
Nguyên liệu: câu kỷ 10g, cúc hoa 4g, đường phèn 10g
Cách dùng: dùng 250ml nước sôi hòa ngâm sau đó dùng, ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: tư thận nhuận phế, bổ can làm sáng mắt
Phạm vi sử dụng: can thận dương khuy, lưng đau gối mõi, đầu choáng mắt hoa, mắt tối chảy nhiều nước mắt; người suy nhược ho; tiểu đường; di tinh
3. TRÀ QUI KỲ TÁO
Nguyên liệu: đương qui 5g, hoàng kỳ 5g, đại táo 3q, hoa trà 3g
Cách dùng: dùng nước nấu mấy vị thuốc trước còn 350ml rồi cho trà vào uống, ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: dưỡng huyết bổ khí
Phạm vi sử dụng: khí huyết hư nhược, tinh thần mệt mõi, cổ họng khô; nguyệt kinh không điều, lượng kinh ít; sản hậu khí huyết suy tổn; bệnh lâu ngày khí huyết khô kiệt; công năng miễn dịch thấp; thiếu huyết; khí hư sốt nhẹ
Tam khí
Thời gian (20/5/2020 – 22/7/2020)
Kéo dài 4 tiết khí tiểu mãn, mang chủng, hạ chí, tiểu thử
Chủ khí thiếu dương tướng hỏa, khách khí thiếu âm quân hỏa,trung vận kim vận thái quá, thiên chính rộng khắp, hỏa ở vị trí hỏa, hỏa vận hành lớn, quân tướng nhị hỏa đúng mùa, hỏa khí thịnh vượng, vạn vật sinh trưởng tốt tươi, nhưng luôn luôn có hàn khí xâm nhập tấn công, vậy những bệnh nào con người dễ mắc phải? Khí phận quyết nghịch dẫn đến đau tim, hàn nhiệt vãn lai, ho, suyễn, mắt đỏ, v.v ... Tất cả đều được mang đến bởi khách khí thiếu âm quân hỏa. Vậy khi trị liệu cũng cần nhằm vào thiếu âm quân hỏa mà trị.
Dưỡng sinh phòng bệnh:
Hỏa khí tuy vượng, nhưng không được tham ăn tham tham uống đồ sống lạnh. Giữ tâm an tĩnh, đừng tập thể dục quá sức để tránh đổ nhiều mồ hôi làm tổn thương tân dịch. Hướng đi tốt cho sức khỏe là ngủ ngon, nuôi dưỡng âm, sơ thông khí.
Cần ăn các loại đậu, mè đen theo cách này, mới không bị nhiệt tà xâm hại, các loại đậu thuộc thủy, thủy sẽ khắc hỏa
Phương dược sử dụng bồi bổ có thể như Lục vị quy thược, Tiêu dao đan chi … để để tư âm thông khí. Tùy theo triệu chứng và thể trạng người bệnh hàn nhiệt hư thực khi có bệnh mà có thể dùng các phương sau như Hộ tâm đan, Thiên ma câu đằng ẩm hợp với Kỷ cúc địa hoàng hoàn gia giảm, Tô tử giáng khí thang, Tiểu thang long thanh …
Trà dược có thể dùng các loại sau như trà long nhãn, trà long nhãn sâm, trà bách hợp
1. TRÀ LONG NHÃN
Nguyên liệu: long nhãn nhục 10g, hoa trà 1g
Cách dùng: sắc nấu long nhãn nhục còn 250ml, hòa ngâm hoa trà vào uống. Cũng có thể không dùng trà, lấy nước sắc đó thay trà uống
Công năng: ích tâm tỳ, bổ khí huyết, an thần
Phạm vi sử dụng: tâm tỳ khí huyết hư nhược gây nên mất ngũ, hay quên, hồi hợp đánh trống ngực
2. TRÀ LONG NHÃN SÂM
Nguyên liệu: long nhãn nhục 5g, tây dương sâm 2g, hoa trà 1g
Cách dùng: sắc nấu long nhãn nhục, tây dương sâm còn 300ml, hòa ngâm hoa trà vào uống. Cũng có thể không dùng trà, lấy nước sắc đó thay trà uống
Công năng: ích khí huyết, an tâm thần
Phạm vi sử dụng: người suy nhược mất ngũ, sản hậu trước khi sinh dùng trà này trợ lực
3. TRÀ BÁCH HỢP
Nguyên liệu: bách hợp 10g, lục trà 3g
Cách dùng: sắc nấu bách hợp còn 300ml rồi cho trà vào uống. Có thể không dùng trà
Công năng: thanh tâm an thần, nhuận phế trừ ho
Phạm vi sử dụng: sau khi bị nhiệt bệnh cơ thể chưa mát, cơ thể suy hư nhược hồi hợp đánh trống ngực, thần chí hốt hoảng; phế lao ho lâu ngày, ho nhổ đàm huyết; cước khí phù thũng
Tứ khí
Thời gian (22/7/2020 – 22/9/2020)
Kéo dài 4 tiết khí đại thử, lập thu, xử thử, bạch lộ
Chủ khí thái âm thấp thổ, khách khí thái âm thấp thổ,trung vận kim vận thái quá, thổ đắc kỳ vị, cùng kim tương hòa, phụng lệnh dương minh mà hành thuận hóa. Khí hậu ẩm mà lại nóng, mưa lớn thường xảy ra, hàn nhiệt tương tác cùng nhau, vậy con người dễ mắc bệnh gì? Nóng lạnh, cổ hầu khô táo, hoàng đản, nghẹt mũi chảy nước mũi, chảy máu mũi, thủy ẩm phát tác, đây là thái âm thấp thổ khách khí mang tới. Vậy khi trị liệu cũng cần nhằm vào thái âm thấp thổ mà trị.
Dưỡng sinh phòng bệnh:
Làm việc và nghỉ ngơi hợp lý là lối sống lành mạnh nhất. Tại thời điểm này, hướng sức khỏe là kiện vận tỳ vị, và làm tốt công việc loại bỏ ẩm thấp. Ăn các loại ngũ cốc thô (như ngô, khoai, sắn; đậu.), vừng, ý dĩ, á ma tư, theo cách này mới không bị thấp tà xâm hại, á ma tư thuộc mộc, mộc sẽ khắc thổ
Phương dược sử dụng bồi bổ có thể như Tiêu dao tán, Lục quân tử thang… để khư thấp kiện tỳ. Tùy theo triệu chứng và thể trạng người bệnh hàn nhiệt hư thực khi có bệnh mà có thể dùng các phương sau như nhân trần ngũ linh thang, ngọc bình phong tán …
Trà dược có thể dùng các loại sau như trà lá sen, trà hà diệp kiều linh
TRÀ HÀ DIỆP KIỀU LINH
Nguyên liệu: hà diệp 5g, liên kiều 3g, phục linh 3g, trần bì 3g, bội lan 3g, trà xanh 5g
Cách dùng: các vị thuốc trên cho vào nồi, dùng 400ml nước nấu sôi rồi cho trà vào
Công năng: thanh thử vận tỳ trừ thấp
Phạm vi sử dụng: cái nóng mùa hè và thu nhiệt độ ẩm thấp.
Ngũ khí
Thời gian (22/9/2020 – 22/11/2020)
Kéo dài 4 tiết khí thu phân, hàn lộ, sương giáng, lập đông
Chủ khí dương minh táo kim, khách khí thiếu dương tướng hỏa, trung vận kim vận thái quá, tuế kim tuy đắc vị, nhưng khách khí thiếu dương nắm quyền, sợ nóng, nắng nóng trở lại, dương được vận hóa, đó là cuối mùa thu, thấp khí (độ ẩm) đã biến mất, thời tiết trở nên nóng bức. Mọi thứ được sinh trưởng tươi tốt, bệnh của mọi người không nhiều. Một số khu vực có thể khô hạn mọi người cần chú ý. Bệnh trong thời kỳ này chủ yếu là ôn nhiệt. Nhưng hãy chú ý đến giấc ngủ của bạn vào mùa thu này. Khô thoáng có thể khiến mọi người cảm thấy khó chịu, các vấn đề về cảm xúc như khó chịu, mất ngủ, trầm cảm cũng sẽ tăng lên. Nên điều chỉnh khách khí thiếu dương tướng hỏa để không bị hỏa tà làm hại.
Khi điều trị chứng mất ngủ, chúng ta không chỉ nên xem xét tình trạng can huyết khuy hư, mà còn chú ý đến ảnh hưởng cảm xúc.
Dưỡng sinh phòng bệnh:
Điều hòa tình chí, chú ý quản lý cảm xúc, gần gũi hơn với thiên nhiên, chế độ làm việc nghỉ ngơi hợp lý
Cần ăn các loại đậu, mè đen theo cách này, mới không bị nhiệt tà xâm hại, các loại đậu thuộc thủy, thủy sẽ khắc hỏa
Phương dược sử dụng bồi bổ có thể như Sinh mạch tán, Thanh phế thang … để sơ thông khí cơ. Tùy theo triệu chứng và thể trạng người bệnh hàn nhiệt hư thực khi có bệnh mà có thể dùng các phương sau như Thiên vương bổ tâm đan, Ôn đởm thang, Hoàng liên a giao thang, Giao thái hoàn…
Trà dược có thể dùng các loại sau như trà long nhãn, trà toan táo đơn, trà toan táo liên
1. TRÀ TOAN TÁO ĐƠN
Nguyên liệu: toan táo nhân 5g, đan sâm 3g, hoa trà 1g
Cách dùng: sắc nấu toan táo nhân, đơn sâm còn 250ml, hòa ngâm hoa trà vào uống.Cũng có thể không dùng trà
Công năng: thanh tâm trừ phiền, dưỡng huyết hoạt huyết
Phạm vi sử dụng: bệnh động mạch vành người hư phiền mất ngũ
2. TRÀ TOAN TÁO LIÊN
Nguyên liệu: toan táo nhân 5g, hoàng liên 18g, hoa trà 1g, đường 1g
Cách dùng: sắc nấu toan táo nhân, hoàng liên còn 200ml, hòa ngâm hoa trà vào uống. Cũng có thể không dùng trà
Công năng: dưỡng huyết an thần, thanh tâm trừ phiền
Phạm vi sử dụng: tâm huyết không đủ, tâm hỏa kháng vượng gây nên tâm thần bất an phiền táo khó ngũ, xoang miệng mọc mụn, miệng đắng
Chung khí
Thời gian (22/11/2020 – 20/01/2021)
Kéo dài 4 tiết khí tiểu tuyết, đại tuyết, đông chí, tiểu hàn
Chủ khí thái dương hàn thủy, khách khí dương minh táo kim, trung vận kim vận thái quá, khí vận tương phù cùng với thủy tương đắc mà thành bình khí. Cũng là năm có đồng khí, không khí sảng khoái lan tỏa, dư tà nội nhiệt bên trong cơ thể chưa hết trì trệ ở bên trong, không được phát tiết. Tại sao điều này xảy ra? Bởi vì khách khí dương minh táo kim, cùng chủ khí thái dương hàn thủy, kim khí thâu, tạo nên dư hỏa ngũ khí nội cách nghĩa là khí âm ngăn cách ở trong làm cho khí dương ở ngoài không thông vào được. Những bệnh nào người ta dễ mắc phải? bệnh thũng (sưng nề) ở phần trên của cơ thể, ho, hen suyễn, thậm chí nghiêm trọng hơn huyết dịch vọt ra (huyết dật). Chủ khí là thái dương hàn thủy, bệnh dịch thường được phát động, vì vậy cảnh tượng thế giới tự nhiên hiện ra khung cảnh sương mù tối tăm bao phủ. Vào thời điểm này, bệnh phát ở ngoài da thớ thịt, bên trong 2 bên ngực sườn, và phần dưới của bụng trở nên lạnh, lúc này, bầu không khí sẽ lại thay đổi, đây đều là do khách khí dương minh táo kim mang đến. Cho nên trị liệu cần nhằm vào dương minh táo kim. Chú ý dùng thuốc lúc này cần kiêng thuốc có tính mát.
Mùa đông này lại là một mùa đông ấm áp, nhưng nó không ấm áp như mùa đông 2019, bởi vì khách khí là dương minh táo kim. Kim khí thu liễm, giống như một cái chuông, bọc tất cả năm khí còn lại. Cho nên, thời gian này là một hình tượng kim khí bị ức chế, sương giá, sương mù là phổ biến hơn.
Dưỡng sinh phòng bệnh:
Giữ ấm cơ thể, điều hòa tình chí, chú ý quản lý cảm xúc, chế độ làm việc nghỉ ngơi hợp lý
Một mặt dẫn hư hỏa của thượng trung tiêu đi xuống, mặt khác phần dưới cơ thể bị lạnh có thể làm cho ấm nóng. (ích hỏa chi nguyên dĩ tiêu âm ế)
Cần ăn các loại lúa gạo, bằng cách này sẽ không bị táo tà tấn công.
Phương dược sử dụng bồi bổ có thể như Quy tỳ thang, Kim quỷ thận khí hoàn … để ấm tỳ thận bổ thận khí. Tùy theo triệu chứng và thể trạng người bệnh hàn nhiệt hư thực khi có bệnh mà có thể dùng các phương như sau Lục Quân Tử Thang hợp với Bình Vị Tán gia giảm, Sa Sâm Mạch Đông Thang gia giảm, Bát vị thận khí hoàn …
Trà dược có thể dùng các loại sau như trà gừng, trà kiết cánh, trà kiết quế, trà sâm tô, trà đông trùng hạ thảo, trà tứ quân tử
1. TRÀ KIẾT CÁNH
Nguyên liệu: kiết cánh 10g, lục trà 3g
Cách dùng: dùng 300ml nước sôi hòa ngâm rồi uống, ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: khai phế tuyên khí, khư đàm bài nùng
Phạm vi sử dụng: ho đàm do ngoại cảm, yết hầu sưng đau; phế ung nôn ra mũ; ngực đầy sườn đau
2. TRÀ KIẾT QUẾ
Nguyên liệu: kiết cánh 5g, quế chi 3g, hoa trà 3g
Cách dùng: dùng 250ml nước sôi hòa ngâm rồi uống, ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: ôn dương hóa khí, sơ lợi tam tiêu
Phạm vi sử dụng: tam tiêu khí hóa thất thường gây nên thủy thủng, bụng tắc trướng mãn, tả lỵ mạn tính, táo bón
3. TRÀ SÂM TÔ
Nguyên liệu: nhân sâm 3g, tử tô 3g, hoa trà 3g
Cách dùng: dùng 200ml nước sôi hòa ngâm sau đó dùng, ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: ích khí khai vị, lợi khí hóa đàm
Phạm vi sử dụng: ho suyễn; phế khí hư ho suyễn không ngừng
4. TRÀ ĐÔNG TRÙNG HẠ THẢO
Nguyên liệu: đông trùng hạ thảo 3g, hoa trà 3g
Cách dùng: dùng nước nấu đông trùng hạ thảo cho sôi còn 150ml sau đó cho trà vào uống. Ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: bổ thận ích tinh, chỉ khái hóa đàm
Phạm vi sử dụng: liệt dương, di tinh; tự hãn; đạo hãn; đàm ẩm khái thấu; lưng đau gối mõi
5. TRÀ TỨ QUÂN TỬ
Nguyên liệu: nhân sâm 3g, bạch truật 3g, phục linh 3g, cam thảo 3g, hoa trà 3g
Cách dùng: dùng nước nấu mấy vị thuốc trước còn 350ml rồi cho trà vào uống.Ngâm uống cho đến khi vị nhạt
Công năng: bổ tỳ ích khí
Phạm vi sử dụng: tỳ vị khí hư, sắc mặt trắng bệch, ăn ít cầu lỏng, tứ chi vô lực, tinh thần mệt mõi lười biếng
TÓM LẠI
Nhìn chung năm 2020 khí hậu biến hóa nhanh và mạnh. Thiếu âm quân hỏa tư thiên, dương minh táo kim tại tuyền, khí tư thiên chủ về thượng bán niên khí tại tuyền chủ về hạ bán niên. Vì khí hậu khác nhau cho nên tình hình phát bệnh trong một năm cũng đều khác nhau. Đại khái có thể thấy khí hậu năm 2020 là một mùa xuân cực kỳ lạnh, bước vào một mùa hè tương đối khô. Cái lạnh mùa xuân ngắn ngủi trong khi cái nóng hạn hán mùa hè mùa thu kéo dài, vả lại mùa đông có nhiều ngày nắng, mưa thì ít ỏi.
Nông nghiệp của năm canh tý không được tốt lắm. Nhiều người bệnh phát đột ngột mà chết hoặc bất ngờ tử vong tương đối nhiều. Vào mùa xuân và mùa hè, các thảm họa thiên nhiên như lũ lụt, úng ngập, lở đất, lở đá, lở núi thường xuyên xảy ra. Nạn đói và hạn hán thường xảy ra ở một số khu vực trong mùa thu và mùa đông. Lúa mùa không thu hoạch được hạt, có nhiều hạt lép. Tý là chuột (thử), năm canh tý là năm chuột, năm thử chuột nhiều (do hạn hán kéo dài
không có mưa lụt), là năm hao tài, cẩn thận với bệnh dịch hạch. Hoạt động kinh tế vẫn đang chịu nhiều áp lực, khoảng cách giàu nghèo sẽ ngày càng lớn, và sự phát triển kinh tế không đồng đều ở các khu vực khác nhau cũng sẽ mở rộng.
Lương Y Dương Anh Khải
....
Vấn đề sử dụng các thuốc cũng hết sức tinh tế và khá phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết về bệnh lý cũng như đặc điểm của các thuốc. Đỏi hỏi người thầy thuốc phải có thái độ hợp lý trong việc nhận định bệnh, lựa chọn loại thuốc phù hợp, nắm vững tác dụng, độc tính, tác dụng phụ, tương tác thuốc... bài viết đề cập đến tất cả các vị thuốc phương thuốc để tham khảo học tập, những người không chuyên nghiệp không nên thử thuốc.
