VẬN KHÍ VÀ DỰ ĐOÁN BỆNH TẬT NĂM MẬU TUẤT 2018
Âm Dương là đạo của trời đất, là giường mối của muôn vật, là cha mẹ của sự biến hóa, là gốc ngọn của sự sinh sái, là cái kho chứa mọi sự thần minh. Trị bệnh phải tìm tới gốc
Theo Hoàng Đế Nội Kinh, đời sống tinh thần, sức khỏe và các hoạt động thể chất của con người đều bị chi phối bởi sự biến hóa của khí hậu thời tiết, nên người thầy thuốc cần phải nắm vững học thuyết Vận Khí. Trong Đông Y chúng ta, những vị trị bệnh theo mạch lý, bệnh lý và y dược lý, vị nào cũng thông hiểu về VẬN và KHÍ hàng năm, hẳn quí vị nào cũng cho rằng: “nếu không hiểu vận khí thì dù có học thiên kinh vạn quyển cũng khó mà phân biệt được gốc ngọn trước sau của khí hậu thời tiết để áp dụng vào việc trị bệnh cho có hiệu năng chắc chắn”. Vả chăng sự tìm hiểu vận khí hàng năm của người Đông Y chúng ta khác hẳn với sự tìm hiểu của những nhà thiên văn địa lý và tử vi thuật số vv… mà chúng ta đã được nghe. Qua đó, chúng ta thấy trong Đông y, bệnh tật và sức khỏe của con người luôn có mối quan hệ mật thiết với môi trường thiên nhiên và môi trường xã hội. Sau đây tôi xin trình bày sơ lược về “Vận khí năm mậu tuất 2018” để quí vị đồng nghiệp tham khảo
MẬU TUẤT NIÊN NGŨ VẬN LỤC KHÍ
(戊戌年五运六气)
Thái dương hàn thủy tư thiên, thái âm thấp thổ tại tuyền
Năm mậu tuất , thiên can là mậu thổ, mậu đứng thứ 5 trong thiên can, số lẻ là dương, mậu là dương, mậu quí hợp hóa hỏa, cho nên, đại vận của năm nay (cũng gọi là trung vận) là năm hỏa vận thái quá (nếu năm quí, là năm hỏa vận bất cập) khí hậu nóng trong suốt cả năm. Nhưng mà địa chi là tuất, năm thìn tuất là thái dương hàn thủy tư thiên, cũng có thể nói là, thiên can là vận là hỏa, địa chi là khí là thủy, thủy khắc hỏa, khí khắc vận, đây gọi là Thiên Hình (khí khắc vận). Tuy hỏa thái quá, nhưng do có thủy khắc chế, như vậy hỏa vận thái quá sẽ biến thành năm bình khí, khí hậu sẽ không quá nóng, tương đối hòa bình, nhưng chung qui là Thiên Hình, thỉnh thoảng sẽ có thay đổi đáng kể, xuất hiện đại tai đại nạn
Khí khắc vận, khí thịnh vận suy, chúng ta thấy khí hậu lấy khí làm chủ, vận là thứ. Khí tư thiên thái dương hàn thủy, chủ nữa năm đầu khí hậu tương đối lạnh, lạnh sẽ làm máu ngưng trệ, con người dễ sinh một số chứng trạng như sau: ung dương (nhọt sảy), quyết nghịch (chân tay lạnh), đau tim, ẩm tà đình tụ… Khí tại tuyền thái âm thấp thổ, chủ nữa năm sau khí hậu mưa dầm nhiều thấp khí nặng, sẽ thấy các chứng như trung mãn phúc trướng (bụng đầy trướng), nếu phong thấp tương tác sẽ thấy khớp xương đau mõi (cốt tiết toan thống); nếu thấp thịnh dương suy, mọi người sẽ bị hàn thấp đình tụ, đau tim, tai điếc không thông (nhỉ lung bất thông); nếu thấp nhiệt cùng nung nấu, thì dễ phát cổ họng sưng đau, tiện huyết, niệu huyết hoặc tiểu không thông … hoặc lưng cổ đau, gối đùi đau nhức, vận động không linh hoạt …
- CHỦ VẬN: là chỉ khí ngũ vận chia ra thành năm mùa vận chuyển trong một năm, cho thấy sự thay đổi khí hậu bình thường trong năm, hằng năm cố định không thay đổi. Chủ vận chia thành 5 bước, mỗi bước là một mùa, thời gian mỗi mùa là 73 ngày 5 khắc, tức sơ vận thuộc mộc, tương đương với mùa xuân; nhị vận thuộc hỏa, tương đương với mùa hạ; tam vận thuộc thổ, tương đương mùa trưởng hạ; tứ vận thuộc kim, tương đương mùa thu; chung vận thuộc thủy, tương đương mùa đông. Chủ vận là thông qua 5 tiếng âm thanh ( cung 宮, thương 商, giốc 角, chuỷ 徵, vũ 羽) , thái thiếu tương sinh và năm bước thúc đẩy xoay chuyển mà thành
- KHÁCH VẬN: là chỉ sự thay đổi khí hậu bất thường trong suốt năm mùa vận chuyển trong năm, nó lấy năm đại vận làm sơ vận, theo thứ tự ngũ hành tương sinh, thái thiếu tương sinh, thời gian hoạt động được chia thành 5 bước và mỗi bước tương ứng với chủ vận
 |
Vận khí và dự
đoán bệnh tật năm mậu tuất 2018
|
Tuy nhiên năm mậu tuất lấy khí làm chủ, chúng ta cần phải hiểu một vài ảnh hưởng mà hỏa vận thái quá mang đến. Hỏa thái quá sẽ khắc kim, thủy sẽ phản phục lại. Đây là ý nghĩa gì? Đó là hỏa quá mạnh mẻ khắc chế phế kim, thủy là con của phế kim tất sẽ nổi dậy khắc hỏa để cứu mẹ cha, thủy sẽ khắc hỏa để cứu kim, là để tạo nên tác dụng chế ức, mà duy trì sự cân bằng. Khắc và sinh đều cần thiết cho sự giữ gìn thế cân bằng trong thiên nhiên
Hỏa vận thái quá thì khí của hỏa nhiệt quá thịnh, khiến cho vạn vật bị đốt khô, cho nên còn gọi là "Hách Xi". Gặp năm hỏa vận thái quá vì "trưởng" khí của hỏa thịnh vượng, do đó làm cho vạn vật tốt đẹp xum xuê, cho nên còn gọi là "Phiên Mậu". Khí âm thoái giảm, dương khí bốc lên bên ngoài, làm xuất hiện cảnh tượng phồn vinh, tươi tốt. Nhiệt khí mạnh mẽ sẽ phát huy tác dụng bốc lên của nó, do đó mà vạn vật tươi tốt.
Tác dụng hóa sinh của nó là "trưởng", cho nên gặp năm hỏa vận thái quá thì nhiệt độ lên cao; chức quyền của nó là hoạt động liên tục; biểu hiện của nó là thanh sắc lộ rõ ra ngoài; sự biến hóa của nó gây ra cho cơ thể phát nhiệt, tay chân không yên. Đặc tính của nó là khí nóng bốc lên, sự biến hóa của nó gây ra những đợt nóng thất thường. Trong ngũ cốc nó là lúa mạch, đậu; trong ngũ súc là dê, lợn, trong hoa quả là mơ, quả vải; màu sắc là màu đỏ, trắng, đen; trong ngũ vị là đắng, cay, mặn; trong bốn mùa thuộc mùa hạ; trong côn trùng là loại trùng lông vũ, trùng có vẩy; trong vật thể là các gân mạch, chất nước.
Nó trong nhân thể tương ứng với kinh tam tiêu, trong nội tạng tương ứng với tim, phổi. Nó gây ra bệnh cười thất thường, các bệnh mụn nhọt, xuất huyết, phát cuồng, mắt đỏ, v.v...
Nếu gặp các năm mậu thìn, mậu tuất, thái dương hàn thủy tư thiên, hỏa vận thái quá, sau đó được khí hàn thủy đến khống chế thì sẽ trở thành bình khí của hỏa vận. Cho nên nói gặp năm hỏa vận thái quá, gặp thượng vũ thì vận khí cũng giống như chính chủy. Hỏa khí vừa phải, kim khí không bị khắc, cho nên "thu" khí có thể phát huy tác dụng bình thường. Hỏa khí bị khắc chế cho nên gây ra các bệnh kinh mạch bị co rút, tứ chi co quắp, cấm khẩu không mở được miệng.
- KHÁCH KHÍ: để giải thích khí hậu biến hoá khác thường hàng năm có thay đổi, khác với chủ khí cố định. “Khách ở lại là không bình thường” vì (khách là đi qua) nên gọi là khách khí.
Phương pháp suy đoán khách khí: khách khí chuyển dịch là do khí âm dương nhiều hay ít và thứ tự chuyển dịch là: quyết âm (âm), thiếu âm (âm), thái âm (âm), thiếu dương (dương), dương minh (dương), thái dương (dương). Tức 1 âm, 2 âm, 3 âm, 1 dương, 2 dương, 3 dương
- CHỦ KHÍ: là khí hậu đều đặn hàng năm, diễn biến theo các mùa, năm nào cũng thế, không có sự đảo ngược. Chủ khí cũng theo lẽ ngũ hành tương sinh. Ví dụ: Năm nào cũng mùa đông rét, mùa hè nóng, mùa xuân ẩm, mùa thu hanh khô
Chủ khí mỗi năm chia ra làm sáu bước, mỗi bước chủ khí bằng 4 tiết khí theo thứ tự như sau:
365,25 : 24 x 4 = 60,875 = (15,21875 x 4)
- Sơ khí bắt đầu từ tiết Đại hàn, qua Lập xuân, Vũ thuỷ, Kinh trập.
- Nhị khí, bắt đầu từ tiết Xuân phân, qua Thanh minh, Cốc vũ Lập hạ.
- Tam khí, bắt đầu từ tiết Tiểu mãn, qua Mang chủng, Hạ chí, Tiểu thử.
- Tứ khí, bắt đầu từ tiết Đại thử, qua lập thu, Xử thử, Bạch lộ
- Ngũ khí, bắt đầu từ tiết Thu phân qua Hàn lộ, Sương giáng, Lập đông.
- Chung khí, bắt đầu từ tiết Tiểu tuyết, qua Đại tuyết, Đông chí, Tiểu hàn.
Địa khí là âm chủ tỉnh, nên chủ khí cố định không động; thiên khí thuộc dương chủ động, nên khách khí hàng năm lưu chuyển. Lấy khách khí cùng với chủ khí ta có “Khách chủ gia lâm”
Sơ khí: Bắt đầu từ giờ thân tiết đại hàn năm đinh dậu, đến đầu giờ ngọ tiết xuân phân năm mậu tuất, 60 ngày 87 khắc rưỡi, chủ vị thiếu giốc mộc, khách khí thiếu dương hỏa, thuộc hỏa vận, khí và vận hợp lại (phong và hỏa kết hợp nhau), địa khí giáng xuống, khí nóng bốc lên, dễ làm cho người ta bị bệnh ôn, các triệu chứng thường gặp như sốt, mình nóng, đau đầu, nôn mữa, da thịt nổi ung nhọt
Nhị khí: Bắt đầu từ giữa giờ ngọ tiết xuân phân, đến giữa giờ thìn tiết tiểu mãn, 60 ngày, chủ vị thái chủy hỏa, khách khí dương minh kim, thuộc hỏa vận, tuế vận đắc vị, dương minh khách khí, táo nhiệt gặp nhau, khí hậu thì mát, khí nóng bị ức chế, người ta dễ bị bệnh khí uất do dương khí không lưu thông được, ngực bụng đầy trướng
Tam khí: Bắt đầu từ giờ tỵ tiết tiểu mãn, đến giờ mão tiết đại thử, 60 ngày, chủ vị thái chủy hỏa, khách khí thái dương thủy, thuộc hỏa vận, hỏa đương ở vị trí của nó, vào khoàng thời gian này khí lạnh lưu hành theo những cơn mưa dầm. Người ta dễ cảm nhiễm khí lạnh, rét bên ngoài, nóng bên trong, mình mẩy nặng nề, tâm nhiệt buồn bực, giấc ngủ dễ sinh mộng mị, bất an, mụn nhọt ung sang
Tứ khí: Bắt đầu từ giữa giờ mão tiết đại thử, đến giữa giờ sửu tiết thu phân, 60 ngày, chủ vị thiếu cung thổ, khách khí quyết âm mộc, thuộc hỏa vận, thổ mộc tương hình, phong thấp giao tranh, hai khí tụ lại làm thành mưa, giúp vạn vật hóa sinh, các loại thực vật nhờ đó mà sinh trưởng, phát triển, người ta thường mắc các bệnh như người nóng sốt, thiểu khí, cơ nhục mềm nhão, không có sức, bại liệt tay chân, xích bạch lỵ
Ngũ khí: Bắt đầu từ giờ dần tiết thu phân, đến giờ tý tiết tiểu tuyết, 60 ngày, chủ vi thái thương kim, khách khí thiếu âm hỏa, thuộc hỏa vận, khí và vận như nhau, thời lệnh đã đến, dương phục hóa. Vào khoảng thời gian này, khách khí quân hỏa khắc chủ khí táo kim. Dương khí vượng giúp vạn vật hóa sinh, các loại thực vật nhờ đó mà sinh trưởng, phát triển và đem lại nhiều sản vật. Người ta nhờ đó mà khí huyết được thư thái, thoải mái, bệnh tình cũng mau thuyên giảm
Chung khí: Bắt đầu từ giữa giờ tý tiết tiểu tuyết, đến đến giữa giờ tuất tiết đại hàn, 60 ngày, chủ vị thiếu vũ thủy, khách khí thái âm thổ, thuộc hỏa vận. Vào khoảng thời gian này, khách khí thấp thổ khắc chủ khí hàn thủy. Thời tiết lạnh và ẩm thấp, trời đất mù mịt, sâu bọ cũng theo khí ẩm thấp mà hóa sinh, người ta dễ mắc bệnh về phong hàn, phong thấp, do ảnh hưởng khí hậu phụ nữ mang thai dễ bị sinh non
Đó là vận hóa của lục khí , nữa năm đầu có thắng khí, nữa năm sau có phục khí, thủy thắng sẽ có thái âm phục chi, thổ thắng sẽ có quyết âm phục chi, phép trị bệnh cũng không ra ngoài qui luật thắng phục đó
 |
Vận khí và dự
đoán bệnh tật năm mậu tuất 2018 - Ngũ vận lục khí và lựa chọn phương dược
|
Sự diễn biến và thay đổi của ngũ vận, lục khí có một quy luật nhất định. Trên đây là cách dự đoán khái quát về tình hình bệnh tật theo thuyết Vận khí của Đông y. Mặc dù tình hình khí hậu thời tiết hiện nay có sự biến đổi nhưng về cơ bản, sự vận hành của 4 mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông vẫn không có gì thay đổi lớn. Tùy theo địa lý của từng vùng miền mà có sự vận dụng thích hợp. Nếu coi trọng nó thì có thể chỉ đạo việc dự phòng và chữa bệnh, làm cho sinh mệnh, cuộc sống được tốt hơn
