HẬU THIÊN BÁT VỊ PHƯƠNG
Bố chính sâm 1l; bạch truật sao 5c (chân huyết kém thời tẩm mật sao); chích thảo 2c; chích kỳ 3c; mạch môn 2c; ngũ vị 1c; liên nhục sao 3c; phụ tử 3 phân; thêm sinh khương 3p; đại táo 3q
 |
| Hậu thiên bát vị phương - Các vị thuốc trong phương và bài thơ dễ nhớ |
Bài thuốc này chủ chữa chứng hậu thiên dương khí hư yếu, người gầy sắc xanh, hay là béo mà không mạnh (hư phì) đoản khí, mõi mệt, ăn uống không ngon, rất sợ gió lạnh, hay đầy bụng đi cầu phân lỏng, hoặc những chứng tỳ thổ hư yếu không liễm được hoả phát sốt phiền khát…
Bài thơ dễ nhớ: (bài này sách xưa không có bài phương ca, bài thơ này do mình sáng tác để dễ nhớ)
"Hậu thiên bát vị dương khí hư
Sâm, kỳ, truật, thảo, liên nhục, phụ (phụ tử)
Mạch môn, ngũ vị, gia khương táo
Kiện tỳ ích khí liễm hoả từ"
Phép gia giảm:
1. Trong bụng hàn lắm mà đau bụng đi cầu thêm vị: nhục đậu khấu 2c; can khương 2c
2. Khí dương hư yếu rồi khí âm lấn đi mà khí dương hãm trở xuống: thêm vị thăng ma tẩm rượu sao
3. Vì ngoại cảm mà nóng lạnh trở đi trở lại (hàn nhiệt vãng lai) thêm vị: sài hồ 3c; bán hạ 2c
4. Đầy bỉ thêm: gừng nướng sắc uống và mài thêm trầm hương
5. Đàm nhiều thêm: trần bì 2c; bán hạ chế 2c
6. Ngón tay tê lần mần thịt máy thêm: tần giao 2c; quan quế 1c
7. Ngoài biểu hư yếu tự ra mồ hôi thêm phòng phong 2c hơn nửa thêm ma hoàng căn 2c
8. Dạ dày hư yếu nôn oẹ bỏ gừng táo thêm: nước gừng và bán hạ
9. Khí nghịch lên mà oẹ khan bỏ phụ tử thêm: ý dĩ 3c; đăng tâm 2c
Cổ thư có nói: "dương khí của tiên thiên hư yếu thời bổ hoả ở mệnh môn; dương khí của hậu thiên hư yếu thời bổ tạng tỳ tạng phế" Nên ông Trọng Cảnh đặt ra bài Bát vị để bổ dương cho tiên thiên; ông Đan Khê dùng bài Tứ quân để bổ dương về hậu thiên; ông Đông Viên đặt ra bài Bổ trung ích khí là thánh dược để bổ cho tạng tỳ, khổ tâm của các vị tiên hiền, tôi đâu dám chỉ nghị.
Nhưng với chứng hoả ở dạ dày vượng riêng lên thời không nên dùng vị phục linh; chứng âm của tạng tỳ suy tổn thời không nên dùng vị bạch truật; chứng tỳ thổ yếu không tàng nạp được nguyên khí thời nên tránh vị nhân sâm; chứng trong bụng thiếu vận hoá thời không nên dùng vị cam thảo; bài bổ trung vừa bổ vừa tán, cũng nhiều chứng bệnh nên kỵ
Vì thế tôi lập ra bài Bát vị này để bổ dương khí về hậu thiên, ngoài những vị sâm kỳ truật thảo còn thêm mấy vị mạch môn, ngũ vị, liên nhục, phụ tử để giúp sức cho mấy vị dương dược, dù không giống bài Tứ quân, bài Bổ trung nhưng cũng không khác ý với các vị tiên hiền
Hiệu Phỏng Tân Phương - Hải Thượng Lãn Ông
