Chứng phù thũng rất thường gặp đối với phụ nữ mang thai, nhất là trong giai đoạn 3 tháng cuối của thai kỳ. Theo thống kê thì có đến 90% phụ nữ mang thai gặp phải rắc rối này
NGUYÊN NHÂN:
 |
| Hình minh họa |
- Do đứng lâu lượng máu dồn về chân lớn hơn mức bình thường.
- Do việc tăng hàm lượng muối và cafein.
- Do sự sụt giảm hàm lượng kali trong chế độ ăn uống.
- Do sự thay đổi hormon trong cơ thể người phụ nữ mang thai.
- Hàm lượng axit uric trong máu tăng cao.
THEO YHCT:
Phụ nữ mang thai mình mẩy tay chân mặt mắt sưng lên gọi là “Nhâm thần thũng trướng” cũng gọi là “Tử thũng”. Căn cứ vào vị trí và mức độ sưng, phân ra có các tên gọi như tử khí, tử thũng, trừu cước vv… Nếu sau 7-8 tháng của thai kỳ, chỉ là phù nề nhẹ bàn chân, không có khó chịu khác, là hiện tượng phổ biến ở cuối thai kỳ, có thể không cần phải điều trị, sau sinh tự biến mất
Cần chăm sóc tốt trước khi sinh, tăng cường dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý, là rất quan trọng để giảm mức độ phát triển của bệnh này. Nếu không kèm theo tăng huyết áp, protein niệu, tiên lượng tốt. Nghiêm trọng nó có thể gây ra chóng mặt hoa mắt, tiền sản giật
BIỆN CHỨNG LUẬN TRỊ:
Thường phân ra có 3 loại hình
1. TỲ HƯ HÌNH
2. THẬN HƯ HÌNH
3. KHÍ TRỆ HÌNH
1. TỲ HƯ HÌNH
CHỨNG HẬU: Có thai vài tháng, mặt và tay chân phù thủng, thậm chí toàn thân thũng, da sáng mỏng, ấn lõm (按之凹陷), bụng trướng, hụt hơi lười nói, trong miệng đàm nhớt, chán ăn, tiểu ít, đại tiện lỏng, lưỡi mập non, bên rìa lưỡi có dấu răng, rêu trắng mỏng hoặc nhớt, mạch hoãn hoạt vô lực
 |
| Hình minh họa |
PHÁP TRỊ: kiện tỳ trừ thấp, hành thủy tiêu thũng
PHƯƠNG DƯỢC: BẠCH TRUẬT TÁN
Bạch truật 3c, phục linh 3c, đại phúc bì 3c, sinh khương bì 3c, quất bì 3c
CÁCH DÙNG: sắc uống
PHÂN TÍCH BÀI THUỐC:
Trong phương bạch truật, phục linh kiện tỳ trừ thấp hành thủy; sinh khương bì ôn trung lý khí hóa ẩm (tiêu hóa thức ăn), đại phúc bì hạ khí khoang trung hành thủy; quất bì lí khí hòa trung.Toàn phương kiện tỳ trừ thấp, hành thủy tiêu thũng rất hiệu quả
 |
| Phương bạch truật tán |
GIA GIẢM:
Nếu sưng thũng hiện rõ, tiểu tiện ít ngắn gia: trư linh, trạch tả, phòng kỷ
Trong ngực buồn bực mà khó thở gia: đình lịch tử, hạnh nhân, hậu phác
Ăn ít tiện lỏng gia: sơn dược, ý dĩ nhân, biển đậu, khiếm thực
Hụt hơi lười nói, mệt mõi không có sức gia: nhân sâm, hoàng kỳ
2. THẬN HƯ HÌNH
CHỨNG HẬU: Có thai vài tháng, mặt và tay chân phù thủng, chi dưới nặng, ấn không lõm, (按之没指) đầu váng, tai ù, lưng đau người không có sức, chân lạnh, hồi hộp hơi thở ngắn, tiểu tiện không thông, sắc mắt tối tăm mù mịt, lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng nhuận, mạch Trầm Trì
 |
| Hình minh họa |
PHÁP TRỊ: bổ thận ích dương, hóa khí hành thủy
PHƯƠNG DƯỢC: NGŨ LINH TÁN gia sơn dược, thố ti tử
(Bài ngũ linh tán ) Quế chi 2c, bạch truật 3c, phục linh 3c, trư linh 3c, trạch tả 3c, sơn dược 3c, thố ti tử 3c
CÁCH DÙNG: sắc uống
 |
| Phương ngũ linh tán gia giảm |
PHÂN TÍCH BÀI THUỐC:
Trong phương trư linh, phục linh, trạch tả lợi thủy thẩm thấp
Bạch truật kiện tỳ vận hóa thủy thấp
Quế chi ôn dương hóa khí để trợ giúp bàng quang khí hóa, khiến thủy thấp từ tiểu tiện đi ra
Sơn dược thố ti tử bổ ích thận khí để cố xung an thai. Toàn phương cùng ôn dương hóa khí, hành thủy tiêu thũng
GIA GIẢM:
Nếu đau lưng nhiệu gia đỗ trọng, tục đoạn, tang ký sinh để lưng thận mạnh an thai
3. KHÍ TRỆ HÌNH
CHỨNG HẬU: Có thai vài tháng, mình mẩy tay chân phù thủng, mới đầu 2 chân, dần dần lên đùi, sắc da không thay đổi, đè vào không rỏ rệt (压痕不显), đầu choáng trướng đau, ngực sườn trướng đầy, ăn uống kém, rêu trắng nhớt, mạch huyền hoạt
 |
| Hình minh họa |
PHÁP TRỊ: lý khí hành trệ, hóa thấp tiêu thũng
PHƯƠNG DƯỢC: THIÊN TIÊN ĐẰNG TÁN (phụ nhân đại toàn lương phương)
Thiên tiên đằng 3c, hương phụ 2c, trần bì 2c, cam thảo 2c, ô dước 2c, sinh khương 3f, mộc qua 3c, tử tô diệp 2c
CÁCH DÙNG: sắc uống
PHÂN TÍCH BÀI THUỐC:
Trong phương thiên tiên đằng, hương phụ lý khí hành trệ; trần bì, sinh khương ôn trung hành khí; tô diệp thích nghi với khí trệ ở thượng tiêu; ô dước khai thông uất trệ ở hạ tiêu; mộc qua hành khí trừ thấp, thư cân hoạt lạc; cam thảo điều hòa các vị thuốc. Toàn phương cùng lý khí hành trệ, hóa thấp tiêu thũng
*** NẾU KIÊM TỲ HƯ THẤP TRỞ, thấy chứng đầu choáng đầu nặng, ngực bụng trướng, ăn ít nôn ói, cầu lỏng tiểu ít, rêu trắng nhớt, mạch huyền hoạt, trị nên giải uất hành khí, kiện tỳ lợi thủy, dùng phương PHỤC LINH ĐẠO THỦY THANG BỎ BINH LANG
Mộc hương 2c, mộc qua 3c, đại phúc bì 2c, bạch truật 3c, phục linh 3c, trư linh 3c, trạch tả 3c, tang bạch bì 2c, sa nhân 2c, tô diệp 2c, trần bì 2c
CÁCH DÙNG: sắc uống
GIA GIẢM:
Bụng trướng gia chỉ xác để lý khí, tiêu trướng mãn
Khó thở không nằm được gia đình lịch tử để tiết phế, hành thủy, hạ khí, định suyễn
Chân sưng phù gia phòng kỷ để trừ thấp, tiêu thủng
ĐIỀU DƯỠNG
1. Kiêng ăn các thức ăn sống lạnh, các thứ hoa quả cùng với các thứ ăn béo bổ, mỡ màng như thịt lợn, gà, dê, các thứ cua cá bể, ba ba
2. Mắc bệnh tử thủng, tử khí, tử mãn, bào cước, sô cước thì trong người luôn luôn thấy buồn bực khó chịu.Phép điều dưỡng nên lấy trần bì pha với nước sôi thay chè cho uống, để lợi khí hành trệ, hoà thấp, tiêu đàm và bệnh dễ khỏi
3. Kiêng ở nơi ẩm thấp, vì sợ thủy thấp tẩm nhập vào ngừời bệnh sẽ nặng thêm.Cần ở nơi cao ráo, sáng sủa, thoáng khí
 |
| Hình minh họa |
ĐỂ KHẮC PHỤC HIỆN TƯỢNG TRÊN
- Uống nhiều nước.
- Không nên đứng quá lâu, hãy dành thời gian cho đôi chân nghỉ ngơi, thư giãn
- Tránh vị thế đứng và giẫm chân tại chỗ mà phải đi bộ
- Nằm dài ra, hai chân đưa lên cao trong ngày.
- Dùng nước ấm để ngâm chân khoảng 10 - 15 phút, cũng là một cách giúp chân thư giãn hữu hiệu, có khả năng làm giảm sưng phù.
- Nên hạn chế các loại đồ uống có chứa cafein và cồn, bởi chúng không chỉ là những loại đồ uống gây hại cho thai nhi, mà còn gây nên chứng phù nề ở cơ thể thai phụ
- Không nên ăn các loại thực phẩm hay món ăn có chứa lượng lớn muối.
- Nên tuân thủ theo một chế độ ăn uống cân bằng và khoa học.Ăn nhiều loại thực phẩm có chứa nhiều protein như đậu đỗ, các sản phẩm từ sữa.Ăn nhiều rau xanh như cải bắp, rau ngót... và các loại hoa quả, trái cây. Khuyến khích ăn nhiều các loại thực phẩm có chứa nhiều vitamin, canxi, và kẽm.
- Tập thể dục đều đặn cũng là một trong những phương thức hữu hiệu giúp nhanh chóng cải thiện tình trạng này. Các môn thể dục thích hợp như yoga giúp máu lưu thông một cách dễ dàng
- Biện pháp thực hiện các động tác mat xa cho đôi bàn chân như xoay bàn chân cũng rất hữu dụng, bằng cách xoay tròn cổ chân theo một vòng tròn lớn và gập bàn chân lại, tiếp theo là xoay từng ngón chân theo chiều kim đồng hồ, sau đó đổi chân.Nên tập đều đặn mỗi ngày 2 - 3 lần, mỗi lần trong 10 phút. Hoặc chỉ cần nằm dài ra trên đệm hay sàn nhà, từ từ nâng từng chân một lên cao, rồi lại hạ xuống đổi chân.
- Mang giày hay dép quá chật chính là lý do gây phù nề đôi bàn chân hay nguy hiểm hơn còn là nguyên nhân gây nên chứng viêm tấy kẽ chân, chai, sần ngón chân.Chính vì thế, thai phụ nên chọn đi những loại giày dép thoải mái, có thể hở rộng một chút, đế thấp.Khi có điều kiện nên tháo giày dép để tạo cho chân cảm giác thoải mái, máu dễ dàng lưu thông
- Dùng các loại kem thoa làm mát chân bằng cách massage từ mắt cá chân lên đến đùi.
- Mang các loại vớ giữ chân nhẹ và mỏng vì nó sẽ giúp xoa bóp chân mà bạn không nhận ra.
