TẠNG TƯỢNG – TỐ VẤN 01
Kinh văn:
Hoàng đế vấn viết: nguyện văn thập nhị tạng chi tương sứ, quí tiện hà như ?
Kỳ bá đối viết: tất hồ tai vấn dã. Thỉnh toại ngôn chi !
Tâm giả, quân chủ chi quan dã, thần minh xuất yên. Phế giả, tướng phó chi quan, trị tiết xuất yên. Can giả, tướng quân chi quan, mưu lự xuất yên. Đởm giả, trung chính chi quan, quyết đoán xuất yên. Đãn trung giả, thần sứ chi quan, hỉ lạc xuất yên. Tỳ vị giả, thương lẫm chi quan, ngũ vị xuất yên. Đại trường giả, truyền đạo chi quan, biến hoá xuất yên. Tiểu trường giả, thọ thịnh chi quan, hoá vật xuất yên. Thận giả, tác cường chi quan, kĩ xảo xuất yên. Tam tiêu giả, quyết độc chi quan, thủy đạo xuất yên. Bàng quang giả, châu đô chi quan, tân dịch tàng yên, khí hoá tắc năng xuất hĩ
Phàm thử thập nhị quan giả, bất đắc tương thất dã
Cố chủ minh tắc bất an, dĩ thử dưỡng sinh tắc thọ, một thế bất đãi, dĩ vi thiên hạ tắc đại xương. Chủ bất minh tắc thập nhị quan nguy, sử đạo bế tắc nhi bất thông, hình nãi đại thương, dĩ thử dưỡng sinh tắc ương, dĩ vi thiên hạ giả, kỳ tôn đại nguy, giới chi giới chi
 |
| Tạng tượng - Tố Vấn 01 - Ảnh chữ Hán |
Dịch nghĩa:
Hoàng Đế hỏi rằng: Xin cho biết quan hệ công năng 12 tạng khí trong nhân thể có những nhiệm vụ gì và quí tiện như thế nào ?
Kỳ Bá thưa rằng: Ngài hỏi rất tỉ mỉ, tôi xin giải bày
Nội tạng trong nhân thể đều có chức phận của nó. Tâm tạng ví như vị lãnh tụ của một nước, chủ tể hoạt động tinh thần cho toàn thân. Phế tạng giống như quan tể tướng phụ tá cho nhà vua, điều tiết khí cơ cho toàn thân, các tạng can, tỳ, thận đều chịu sự tiết chế của nó. Can tạng giống như vị tướng lĩnh thống suất quân đội phát huy mưu trí, vạch ra sách lược. Đởm phủ có năng lực phán đoán, có tính quyết đoán gặp việc thì xử lý thích đáng không thiên vị, cho nên gọi nó là ông quan ngay thẳng (trung chính chi quan). Đãn trung phủ bao che mặt ngoài tâm tạng, giống như quan cận thần, hay biểu lộ ý chí của nhà vua. Tỳ tạng là cơ quan vận hóa đồ ăn, Vị phủ là cơ quan dung nạp đồ ăn, chúng làm nhiệm vụ tiêu hóa bước đầu những đồ ăn rồi đưa sang tiểu trường giống như người quản lý kho lương thực, phân phối lương thực cho các nơi. Đại trường phủ quản lý sự đùn đẩy (truyền tống) đem những cặn bả đồ ăn của tiểu trường đưa đến, chế biến thành phân tiện đưa ra ngoài cơ thể. Tiểu trường phủ nhận lấy những đồ ăn đã tiêu hóa bước đầu ở tỳ vị lại tiến hành tiêu hóa kỷ hơn nữa, gọi là ông quan chịu đựng (thụ thịnh chi quan). Thận tạng thì kỷ năng tinh xảo đối với hoạt động sinh thực của toàn thân nó phát sinh tác dụng mạnh lớn gọi là ông quan tác cường (tác cường chi quan). Tam tiêu phủ giống như đội quản lý đường sông, cống rảnh, làm cho đường nước trong toàn thân lưu thông trôi chảy không bị trở ngại. Bàng quang phủ ở nơi thấp nhất, là nơi tụ hợp chất nước của toàn thân, giống như nơi đô hội chứa đựng tân dịch, được khí hóa mà làm nước tiểu bài tiết ra ngoài cơ thể
Công năng của 12 tạng phủ kể trên, không thể tồn tại độc lập cái này nương cái kia mà có, không thể có chổ nào bỏ bê công việc.
Cho nên nói tạng tâm rất xứng đáng chức phận chủ tể trong toàn thân, các tạng khác dưới sự lãnh đạo của nó, phân công hợp tác, mới bảo trì được sức khỏe toàn thân, lấy lẽ đó để dưỡng sinh thì sống lâu, trọn đời không bị đau ốm, lấy lẽ đó để trị thiên hạ thì thái bình. (ví như vị lãnh đạo hiền minh của một nước, các quan cũng làm hết chức năng, thì nhân dân được an cư lạc nghiệp, nước nhà cường thịnh). Trái lại chủ không minh thì 12 cơ quan sẽ nguy, đường đi của các cơ quan đi qua bị vít lấp, thân hình bị thương, lấy lẽ đó để dưỡng sinh thì sinh đau ốm, lấy lẽ đó để trị thiên hạ thì rối loạn. Nên phải răn giữ lắm mới được
Tố Vấn / Linh Lan Bí Điển Luận
