Thục địa sao hương, dẫn âm tòng dương, kham tác tỳ gia chi diệu phẩm
Bạch truật chử cao, hóa hỏa tựu thủy, thành vi tỳ huyết chi lương phương
 |
| Thục địa sao hương dẫn âm tòng dương - Hình minh họa |
Dịch nghĩa:
Thục địa khi đã sao kỹ có mùi thơm lên rồi, là chất tốt để bổ cho tỳ, vì âm dược đã chuyển hóa thành dương dược
Bạch truật khi nấu thành cao rồi, thực là phương thuốc hay để bổ âm huyết cho tỳ, vì chất cương táo (hỏa) đã biến thành êm dịu (thủy)
Bài giải:
Lý Thời Trân viết: "THỤC ĐỊA HOÀNG thật là vị thuốc cần thiết để dùng cho anh TỲ, vì ĐỊA là " là nói lên chính khí chân chính cùa hành thổ. HOÀNG là màu sắc chính của đất. Đó là ông đã phát minh được điều người ta chưa phát minh. Nhưng xem trong các sách, thấy những thuốc chữa Tỳ đều không trọng dụng THỤC ĐỊA, cả đến bài "KIM QUỸ THẬN KHÍ" là bài thuốc chữa TỲ, THẬN cũng giảm bớt THỤC ĐỊA hết một nửa. Như vậy thấy rõ vì người ta lo ngại Địa càng giảm mất sức vận hóa của Tỳ
Tôi (tác giả) cho rằng vị hỏa quá vượng, thì Tỳ âm hao tổn, vậy cần phải dùng loại thuốc có tính chất êm dịu hòa hoãn như thục địa hoàng, đem sao kỹ cho khô đòn và thơm. Đã khô thì nó đổi bỏ được chất nê trệ nó không nghĩ về cái nhà cũ của nó là THẬN; Đã thơm thì nó làm cho khí được thư thái, nó ham chơi nơi đất lạ là TỲ. Vậy đã hóa chất nhu của THỤC ĐỊA làm chất cương cũng như đã hóa âm dược thành dương dược thì THỤC ĐỊA thật là vị thuốc cần thiết để bổ TỲ
BẠCH TRUẬT tính rất cương táo (cứng và khô), NỘI KINH nói: "tề gian trúc khí, cấm dụng sát nhân” lấy 3, 4 ngón tay đè vào chỗ rốn ở giữa bụng, trước để nhẹ, sau ấn nặng dần dần rồi ấn thật nặng sâu xuống thì cảm thấy dưới bụng chỗ ấn ngón tay cứng nhắc mà hơi nó cứ đấm lên ngón tay phừng phực. Đó là âm huyết bị khô, chỉ có chất hơi đấm lên thì cấm dùng BẠCH TRUẬT, nếu dùng sẽ sát nhân. Bởi vì âm huyết đã khô thì 1 chút BẠCH TRUẬT là chất cứng và khô cũng không dám đụng chạm tới
Ta (tác giả) mỗi khi trị bệnh âm dương lưỡng hư cho tỳ. Bên ngoài rờ vào người thì nóng chưng chưng là âm hư, mà trong bụng thì có khi ỉa chảy là dương hư. Bệnh ấy muốn bổ TỲ THỔ để chỉ tả thì sợ nóng ráo hao mòn thêm, mà muốn tư nhuận chân âm để thanh nhiệt thì lại sợ tiết tả hoạt thoát thêm
Vậy muốn điều nhiếp trung châu (tỳ ở trung châu) mà không nhờ cậy vào BẠCH TRUẬT thì lấy gì mà thu công. Vì BẠCH TRUẬT là thứ thuốc cần thiết của TỲ, cho nên nấu BẠCH TRUẬT thành cao cho uống
BẠCH TRUẬT mà nấu thành cao thì chất hỏa của BẠCH TRUẬT đã hóa thành chất thủy. Tuy hơi thơm là chất dương hãy còn, nhưng cái màu nhựa hoạt nhuận là chất âm đã chiếm quá nữa thì còn sợ gì cương táo nữa. Vậy đã hóa chất dương của BẠCH TRUẬT để theo chất âm, thì BẠCH TRUẬT thật rất hay cho việc tư bổ âm huyết của TỲ
Dương Anh Khải. Theo Châu Ngọc Cách Ngôn - Thượng Thiên 4
