Thai động bất an

THAI ĐỘNG BẤT AN

Trong thời kỳ mang thai mà xuất hiện đau lưng đau bụng, thai động trụy xuống hoặc âm đạo ra ít máu gọi là “thai động bất an” hay gọi là “thai khí bất an”. Bệnh này tương tự như triệu chứng báo trước sanh non, đẻ non, dọa sẩy thai của Tây y

A. THEO YHHĐ

1 ĐỊNH NGHĨA:

Doạ sẩy thai là giai đoạn đầu của sẩy thai.Trong giai đoạn này trứng còn sống chưa bị bong khỏi niêm mạc tử cung, nếu được điều trị sớm thì có thể giữ được thai

2 TRIỆU CHỨNG:

- Cơ năng: chậm kinh, ra máu là trc chủ yếu.Máu đỏ tươi hoặc đen, thường lẫn dịch nhầy, đau lưng, tức nặng bụng dưới, đau bụng (nếu đau có cơn co thì dễ bị sẩy thai)

- Thực thể: khám âm đạo thấy cổ tử cung còn dài và đóng kín, tử cung to tương ứng với tuổi thai

3 CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT

Chẩn đoán phân biệt

B. THEO YHCT

TÙY THEO CHỨNG BỆNH để có các tên gọi sau:

- Động thai (thai động bất an) thai máy động lung tung, người có thai rất khó chịu

- Có thai ra máu gọi là chứng thai lậu (xem bài có thai ra máu)

- Có thai mà đau bụng là chứng bào trở, tử thống (xem bài bào trở, tử thống)

- Đàn bà có thai rồi lại vẫn thấy kinh thì gọi là khích kinh.Đó là do huyết hữu dư.Nếu không thấy sinh bệnh gì khác thì không cần fải dùng thuốc.Cái thai khoẻ và lớn lên thì kinh tự chỉ (xem bài khích kinh)

- Nếu sau khi truỵ thai mà về sau khi thụ thai cũng vẫn như thế thành ra thói quen thì gọi là sẩy thai liên tục, sảy thai quán tính, hoạt thai (xem bài sẩy thai liên tục)

Sau đây tôi xin giới thiệu về chứng bệnh thai động bất an. Thai động bất an là một trong những bệnh lâm sàng phổ biến nhất trong thời kỳ mang thai, qua quá trình trị liệu an thai, đau lưng, đau bụng biến mất, chảy máu nhanh chóng dừng lại, và nhiều hơn nữa để tiếp tục mang thai. Nếu thai nhi có sự khiếm khuyết mà dẫn đến thai động bất an, phôi thai không thể hình thành, thì không nên tiến hành trị liệu giữ thai. Nếu bệnh tình thai động bất an phát triển dẫn đến trụy thai, đọa thai hoặc tiểu sản. Nếu thai phụ được 3 tháng trở lại chưa thành hình người mà ra thì gọi là ĐOẠ THAI, TRỤY THAI; Thai được 3, 5 tháng đang hình thành người mà ra thì gọi là TIỂU SẢN; Thai được 5, 7 tháng thành hình người rồi mà ra thì gọi là BÁN SẢN

I. NGUYÊN NHÂN:

Cơ chế chủ yếu là do khí huyết mạch xung mạch nhâm mất sự điều hòa, thai nhi gặp sự cố. Thường phân thấy có thận hư, khí hư, huyết hư, huyết nhiệt, ngoại thương và chứng hà thương thai

1. THẬN HƯ

Bẩm chất vốn thận khí bất túc, hoặc sau khi mang thai phòng sự quá độ, làm tổn thương thận khí, thận hư khiến khí huyết mạch xung mạch nhâm mất sự điều hòa, thai nhi mất đi sự che chở, dẫn đến thai động bất an

2. KHÍ HƯ

Phụ nữ mang thai vốn thể chất hư nhược, hoặc do ăn uống quá độ làm tổn thương tỳ khí, hoặc đại bệnh lâu ngày làm tổn thương chính khí, khí hư mạch xung mạch nhâm mất sự điều hòa, thai nhi mất đi sự che chở, dẫn đến thai động bất an

3. HUYẾT HƯ

Thể chất vốn âm huyết bất túc, hoặc bệnh lâu ngày háo huyết thương âm dịch, hoặc sau khi mang thai tỳ vị hư nhược, ốm nghén nghiêm trọng, nguồn sinh hóa bất túc mà làm cho huyết hư, huyết hư thì xung nhâm huyết thiểu, thai nhi không được nuôi dưỡng đầy đủ, nên dẫn đến thai động bất an

4. HUYẾT NHIỆT

Phụ nữ mang thai vốn thể chất dương thịnh, hoặc can uất hóa nhiệt, hoặc ăn quá nhiều thực phẩm cay nóng, hoặc ngoại cảm nhiệt tà, dẫn đến dương thịnh huyết nhiệt, nhiệt nhiễu mạch xung nhâm, làm tổn thương thai khí, dẫn đến thai động bất an

5. NGOẠI THƯƠNG

Sau khi mang thai bất cẩn để té ngã, hoặc leo cao trì trọng đè nặng, hoặc lao lực quá độ khiến khí huyết rối loạn, mạch xung nhâm thất dưỡng, không thể che chở bảo dưỡng cho thai nhi dẫn đến thai động bất an

6. HÀ HÀ THƯƠNG THAI

Phụ nữ mang thai vốn có bệnh trưng hà mạn tính, (Bệnh hòn, trong bụng tích hòn rắn chắc ở một chỗ gọi là trưng, tán tụ không ở một chỗ gọi là hà) làm ứ trở bào mạch, sau khi mang thai khí huyết mạch xung nhâm mất sự điều hòa, huyết bất qui kinh, thai nhi mất đi sự điều nhiếp bảo dưỡng, mà dẫn đến thai động bất an

II. BIỆN CHỨNG LUÂN TRỊ:

1. THẬN HƯ HÌNH

CHỨNG HẬU: phụ nữ trong thời kỳ mang thai đau lưng đau bụng, thai động trụy xuống, hoặc âm đạo ra ít máu, màu ảm đạm, đầu choáng tai ù, 2 chân mõi yếu, đi tiểu nhiều lần, hoặc đã từng phá thai nhiều lần, lưỡi nhạt, rêu trắng, mạch trầm tế mà hoạt

PHÁP TRỊ: bổ thận ích khí, cố xung an thai

PHƯƠNG DƯỢC:

Thố ti tử 120g, tang ký sinh 60g, tục đoạn 60g, a giao 60g, đảng sâm 100g, bạch truật 100g

Các vị thuốc trong phương thể thận hư

CÁCH DÙNG: Tán bột làm hoàn uống hoặc sắc uống liều lượng thích hợp

GIA GIẢM:

- Nếu thận âm hư, kiêm có ngũ tâm phiền nhiệt, mặt đỏ môi hồng, miệng táo họng khô, lưỡi hồng, ít rêu, mạch tế hoạt mà sác, trị nên tư âm bổ thận, cố xung an thai gia: thục địa, sơn thù du, địa cốt bì

- Âm đạo ra máu gia: nữ trinh tử, hạn liên thảo

- Nếu thận dương hư, kiêm có lưng đau như gẫy, ố hàn chi lạnh, tiểu trong dài, sắc mặt tối đen, lưỡi nhạt, rêu trắng nhớt, mạch trầm tế mà trì, trị nên bổ thận trợ dương, dùng PHƯƠNG THUỐC SAU:

Nhân sâm, bạch truật, đỗ trọng, tục đoạn, ích trí nhân, a giao, ngải diệp, thố ti tử, bổ cốt chỉ, cẩu tích

Trong phương thố ti tử, bổ cốt chỉ, bổ thận trợ dương ích tinh khí; tục đoạn, đỗ trọng, cẩu tích bổ thận làm mạnh lưng, an thai chỉ thống; ích trí nhân ôn thận lọc nước tiểu; a giao ngải diệp dưỡng huyết làm âm tử cung, chỉ huyết an thai; nhân sâm, bạch truật ích khí che chở thai nhi.Toàn phương cùng bổ thận trợ dương, cố xung nhâm an thai

2. KHÍ HƯ HÌNH

CHỨNG HẬU: phụ nữ trong thời kỳ mang thai lưng đau bụng đau, bụng dưới như xệ xuống, hoặc âm đạo ra ít máu, mầu nhạt chất lỏng, tinh thần mõi mệt lười biếng, hụt hơi lười nói, sắc mặt trắng bệch, lưỡi nhạt, rêu mỏng, mạch hoãn hoạt

PHÁP TRỊ: ích khí cố xung an thai

PHƯƠNG DƯỢC:

Nhân sâm 20g, chích hoàng kỳ 20g, bạch truật 12g, chích cam thảo 8g, thăng ma 2c, tục đoạn 3c, tang ký sinh 3c, a giao 3c 

Các vị thuốc trong phương thể khí hư

GIA GIẢM:

Nếu âm đạo ra máu nhiều: gia ô tặc cốt, ngãi diệp thán để cố xung chỉ huyết

3. HUYẾT HƯ HÌNH

CHỨNG HẬU: phụ nữ trong thời kỳ mang thai lưng đau bụng đau, thai động trụy xuống, âm đạo ra ít máu, đầu choáng hoa mắt, hồi hợp mất ngũ, sắc mặt vàng úa, lưỡi nhạt, rêu ít, mạch tế hoạt

PHÁP TRỊ: bổ huyết cố xung an thai

PHƯƠNG DƯỢC:

Can đại hoàng 2l, trữ ma căn 2l, đương qui 1l, thược dược 1l, a giao chích 1l, cam thảo chích 1l, xuyên tục đoạn 1l, tang ký sinh 5c

Các vị thuốc trong phương thể huyết hư 

Trong phương đương qui, thược dược, can địa hoàn bổ huyết hòa huyết; cam thảo hòa trung; a giao, trữ ma căn dưỡng huyết chỉ huyết an thai; phối tục đoạn, tang ký sinh bổ thận cố xung an thai. Các vị thuốc hợp dụng bổ huyết hòa huyết, cố xung an thai

Nếu khí huyết lưỡng hư, thấy chứng sau khi mang lưng đau bụng đau, thai động trụy xuống, âm đạo ra ít máu, sắc nhạt chất lỏng, đầu choáng mắt hoa, hồi hợp khó thở, sắc mắt trắng bệch, lưỡi nhạt, rêu trắng mỏng, mạch tế hoạt. Trị nên bổ khí dưỡng huyết, cố thận an thai dùng PHƯƠNG THUỐC SAU:

Nhân sâm 3c, đương qui 3c, đỗ trọng 3c, bạch thược 3c, thục địa 3c, bạch truật 3c, trần bì 2c, chích cam thảo 2c

Trong phương bát trân bỏ xuyên khung, phục linh để bổ khí ích huyết; phối đỗ trọng bổ thận an thai; trần bì lí khí hòa trung bổ mà không bị trệ. Các vị thuốc hợp dụng bổ ích khí huyết, cố thận an thai, khiến thai nhi bên trong được che chở nuôi dưỡng, sẽ không còn bồi chồn lo lắng

4. HUYẾT NHIỆT HÌNH

CHÚNG HẬU: phụ nữ trong thời kỳ mang thai lưng đau bụng đau, thai động trụy xuống, hoặc âm đạo ra ít máu, sắc huyết hồng đậm hoặc hồng tươi, phiền muộn trong lòng ít ngủ, khát thích uống lạnh, tiện bí tiểu đỏ, lưỡi hồng, rêu vàng, mạch hoạt sác

PHÁP TRỊ: thanh nhiệt lương huyết, cố xung an thai

PHƯƠNG DƯỢC:

Sinh địa 3c, thục địa 3c, thược dược 3c, sơn dược 2c, xuyên tục đoạn 2c, hoàng cầm 2c, hoàng bá 2c, sinh cam thảo 1c

GIA GIẢM:

Nếu ra máu nhiều gia a giao, hạn liên thảo, địa du thán lương huyết chỉ huyết

Đau lưng nhiều gia thố ti tử, tang ký sinh để cố thận an thai

5. NGOẠI THƯƠNG HÌNH

CHÚNG HẬU: phụ nữ trong thời kỳ mang thai, bất cẩn để té ngã, hoặc leo cao trì trọng đè nặng, hoặc lao lực quá độ, phát lưng đau bụng đau, thai động trụy xuống, hoặc âm đạo ra huyết, tinh thần mõi mệt lười biếng, mạch hoạt vô lực

PHÁP TRỊ: ích khí dưỡng huyết, cố thận an thai

Phương dược:

Đương qui tửu sao 3c, bạch thược tửu sao 3c, xuyên khung 3c, thục địa 5c, nhân sâm 5c, hoàng kỳ 3c, đỗ trọng 3c, tục đoạn 3c, sa nhân 2c

Trong phương tứ vật bổ huyết, sâm kỳ bổ khí khiến khí sung huyết túc, thai nhi sẽ an; đỗ trọng tục đoạn bổ thận an thai; sa nhân lý khí an thai. Toàn phương ích khí dưỡng huyết cố thận an thai

GIA GIẢM:

Nếu âm đạo ra máu nhiều bỏ đương qui, xuyên khung cay thơm làm huyết động, gia an giao, ngải diệp thán cầm máu an thai

6. HÀ HÀ THƯƠNG THAI HÌNH

CHỨNG HẬU: Sau khi mang thai âm đạo thỉnh thoảng ra ít máu, sắc đỏ hoặc đỏ đậm, ngực bụng trướng đầy, bụng dưới bồn chồn lo lắng, thậm chí lưng đau ê mõi, thai động trụy xuống, da dẻ thô, miệng khô không muốn ăn, lưỡi hồng đậm hoặc rìa lưỡi có ứ ban, rêu lưỡi trắng, mạch trầm huyền hoặc trầm sáp

PHÁP TRỊ: khư ứ tiêu hà, cố xung an thai

PHƯƠNG DƯỢC:

Quế chi 2c, phục linh 3c, xích thược 2c, đơn bì 3c, đào nhân 2c, tục đoạn 3c, đỗ trọng 3c

Trong phương quế chi ấm thông huyết mạch, phối phục linh thấm lợi hành ứ, đồng thời ích tỳ an thai vi quân; đơn bì, xích thược hợp đào nhân hoạt huyết khử ứ thanh nhiệt vi thần, vi tá; tục đoạn, đỗ trọng cố thận an thai. Các vị thuốc phối hợp với nhau làm cho tiêu hà an thai

III. ĐIỀU DƯỠNG

- Khi mang thai cần có chế độ dinh dưỡng cân đối hợp lý, uống bổ sung viên sắt để tránh thiếu máu

- Tránh lao động nặng, không nên lao lực, lo nghĩ, giận dữ quá độ hoặc tiếp xúc với các chất độc hại

- Kiêng giao hợp, không nên đi bộ nhiều, không nên vội vả hấp tấp, trèo cao, với xa

- Khi có dấu hiệu thai động bất an (dọa sảy thai) cần nghỉ ngơi tại giường, người nhà mời thầy thuốc đến khám và dùng thuốc theo chỉ dẫn

- Nên ăn những thức ăn thanh đạm, giàu chất dinh dưỡng dễ tiêu, tránh táo bón như thịt, cá tươi, trứng, rau và trái cây tươi

- Ăn uống fải kiêng khem cẩn thận, không nên ăn no quá sợ tích trệ. Các thức ăn cay nóng kích thích như gừng, hồ tiêu ... Các thứ sào nướng, mỡ màng, các thứ thịt dê, thỏ, chó, cua ... đều fải kiêng không nên ăn

- Nếu đã dùng thuốc và nghỉ ngơi nhưng máu ra vẫn tăng hoặc đau bụng tăng thì phải đi bệnh viện khám siêu âm để xác định thai còn sống hay chết, từ đó có quyết định tiếp tục điều trị giữ thai hay bỏ thai.

- Đối với thai lưu thì không nên chờ để sảy thai tự nhiên, mà cần đi khám để tùy theo tuổi thai và thời gian thai lưu mà thầy thuốc sẽ có cách xử trí cụ thể

LY: Dương Anh Khải

Mời các bạn xem video