NHỮNG BÀI THUỐC DO BÀI LỤC VỊ BIẾN RA
Trong bài Lục vị, thời trước có thêm vị nhục quế gọi là bài THẤT VỊ ĐỊA HOÀNG HOÀN để chữa chứng thận thủy không đầy đủ mà hư hỏa bốc lên, sốt khát, miệng lưỡi lở, lợi thối, cuống họng đau hay là hình thể tiều tụy, lúc ngũ ra mồ hôi mà phát sốt, uống bài ấy thời giáng hỏa về chỗ, là vì hỏa ở ngũ tạng thời đem vị thuốc ẩm ướt để dẹp đi được, còn hỏa long lôi thời phải lựa tính mà đem xuống. Vị nhục quế đồng tính với hỏa, có thể dẫn hỏa ở trong thủy để về chỗ, tức là nghĩa nội kinh đã nói: “nhiệt nhân dụng nhiệt” nghĩa là đã nhiệt thời lại đem thuốc nhiệt mà chữa
 |
| Những bài thuốc do bài lục vị biến ra - Hình minh họa |
Tính dược có nói: “can mộc gặp quế thời khô héo đi” tức là vị quế có tính chất để phạt tạng can mà thôi, nếu sợ vị quế là nóng, là không hiểu lẽ thăng giáng của tạo hóa. Còn như vị tri mẫu, hoàng bá thời chỉ dùng được với những người khỏe mạnh, còn người vì hỏa kém mà hư hỏa bốc lên mà dùng 2 vị ấy thời tạng thận vơi đi mà càng yếu, càng yếu thời hỏa càng bốc lên
Sách tố vấn có nói: “Khí đã tăng mà hơn lên, nếu dùng nhiều thuốc lạnh hay mát thời lại theo hỏa mà bốc lên nữa”. Bài Lục vị thêm tri mẫu, hoàng bá thời gọi là bài “TRI BÁ BÁT VỊ HOÀN” chỉ để chữa chứng âm hư hỏa động xương mõi, tủy khô mà mạch xích bên phải vượng lên
Tôi xét bài TRI BÁ BÁT VỊ cùng với bài QUẾ PHỤ BÁT VỊ tức là bài Bát vị có quế phụ, một bên hàn, một bên nhiệt, mà người uống đều có công hiệu, là vì người ta bẩm sinh khác nhau, có người phải bổ chân âm, có người phải bổ chân dương, dùng thuốc là để bổ cho chỗ thiên lệch, đó là bài LỤC VỊ để bổ âm, bài QUẾ PHỤ BÁT VỊ để bổ dương, bài THẬP BỔ để bổ cả âm dương. Những thầy thuốc muốn bổ âm mà chỉ dùng vị tri, bá là lầm. Ông Tiết Trai có nói: “những người tửu sắc quá độ tổn hại đến tạng phế, tạng thận mà thật là âm hỏa thời không nên uống nhiều những vị sâm kỳ, nếu uống nhiều thời chết, vì ông Tiết Trai nói như thế mà thầy thuốc chữa chứng âm hư cho vị tri, bá là thần dược, để bệnh nhân về chứng ấy 100 người không sống 1 người, thật đáng thương hại
Bệnh vì phòng lao, chân âm suy kém mà hư hỏa bốc lên thành ra ho đàm, thời nên uống bài Lục vị, rồi sẽ uống đến sâm kỳ (là những vị bổ cho tạng phế để phế kim sinh ra thận thủy) thời bệnh mới chóng khỏi. Cũng có người vì hỏa ở dạ dày mạnh quá, thời nên dùng bài LƯƠNG CÁCH ẨM thêm thạch cao, đại hoàng để tạm thời giáng hư hỏa xuống mà sâm kỳ và truật bổ tỳ thổ để tàng dương khí lại, thời cũng nên uống về sau
Có khi bài QUẾ PHỤ BÁT VỊ thêm xa tiền, ngưu tất gọi là KIM QUỶ THẬN KHÍ để chữa chứng tạng tỳ, tạng phế, tạng thận đều hư kém, lưng gối và gót chân nặng ra tiểu tiện không lợi, rốn và bụng đầy chướng, 4 chân tay phù nề, thở vội đàm nhiều, đã thành chứng cổ ách, hay là người chân khí hư nước dềnh lên thành đàm, và chữa chứng cước khí lấn trở vào mà bụng dưới bì ra, cùng chứng đàn bà dạ con đã quay xuống mà tiểu tiện không lợi, không dùng bài ấy không cứu được
Tỳ thổ và thận thủy rất quan trọng cho thân người, nên tạng tỳ yếu thời thổ không chế đc thủy, tạng thận yếu thời thủy không yên ở chỗ, rồi dềnh ra da thịt, nếu đem thuốc để công phạt thời đã yếu lại yếu thêm, vậy chỉ nên dùng bài BÁT VỊ là thuốc để chữa cả tỳ và thận, thêm vị xa tiền để vơi nước đi, vị ngưu tất để đem trở xuống, nên đã uống là tiểu tiện đi nhiều, nề chướng nhẹ đi mà không hại đến nguyên khí. Một khi tỳ và phế vì hàn mà không đem được thủy đi, thời bài KIM QUỶ còn phải dùng nhục quế để vận hóa. Ông Trọng Cảnh đặt ra bài KIM QUỶ THẬN KHÍ bổ mà không trệ, thông đi mà không có hại, thật là thần phương để chữa chứng vì thủy mà phù nề (thủy sủng)
Bài Lục vị này nếu thêm vị ngũ vị gọi là bài ĐÔ KHÍ HOÀN để chữa chứng ho lao. Lại thêm quế để chữa chứng tiêu khát
Dùng cả ngũ vị và nhục quế thời gọi là BÁT VỊ THẬN KHÍ HOÀN để bổ thận cho chắc răng và nhan sắc tươi đẹp
Thêm vị ngũ vị, mạch môn gọi là bài BÁT TIÊN TRƯỜNG THỌ
Lại thêm 1 cổ hà sa để chữa chứng tiêu khát, chứng lao nhiệt
Bài LỤC VỊ thêm quy vĩ, sài hồ, ngũ vị rồi hoàn với mật lấy châu sa làm áo ở ngoài viên thuốc gọi là bài ÍCH ÂM THẬN KHÍ HOÀN tức là bài MINH MỤC ĐỊA HOÀNG HOÀN để chữa chứng thận hư mắt mờ (thêm vị sài hồ là để đem dương trở lên)
Họ TIẾT BIẾN BÀI LỤC VỊ RA 6 BÀI DƯỚI ĐÂY
1. BÀI TƯ THẬN SINH CAN ẨM: bài Lục vị thêm sài hồ, bạch truật, đương quy, ngũ vị là hợp với bài tiêu dao mà bội bạch thược. Thêm vị ngũ vị là hợp với bài đô khí, vì không muốn dẹp tạng can nên bỏ vị bạch thược, mà dùng bạch truật và cam thảo để bổ tạng tỳ
2. BÀI TƯ ÂM THẬN KHÍ HOÀN: bài Lục vị bỏ vị sơn thù mà thêm sài hồ, quy vĩ, ngũ vị, như vậy là hợp cả với bài Tiêu dao và bài Đô khí, để chữa cả tạng can, tạng thận, dùng sinh địa quy vĩ là để tiêu ứ trệ, dùng vị sài hồ là nhẹ khí cho tạng can, bỏ vị bạch thược là sợ tạng can bị nhẹ đi quá nhiều
3. BÀI NHÂN SÂM BỔ PHẾ THANG: bài Lục vị bỏ trạch tả, mà thêm sâm, quy, kỳ, truật, trần bì, chích thảo, ngũ vị, mạch môn, xét vị bạch truật khác tính với bài Lục vị, nhưng trong bài này có bài Sinh mạch ẩm thời những vị ấy lại tương thông với bạch truật, thêm quy và kỳ để dưỡng chân huyết, không dùng vị trạch tả là vì bệnh nhân phát sốt và khát, tiểu tiện không đều thời không thể kiệt thêm chân thủy, bài này là hợp cả bài Sinh mạch và bài Dị công
4. BÀI GIA VỊ ĐỊA HOÀNG HOÀN cũng gọi là BÀI ỨC ÂM ĐỊA HOÀNG HOÀN: là bài Lục vị thêm sinh địa, sài hồ, ngũ vị đều bằng nhau, đó là hợp cả bài Tiêu dao, bài Thập bổ cố bản, và bài Đô khí để chữa chứng trong tai đau ngứa, mắt mờ đờm suyễn, hay là nóng khát tiểu tiện ít, bởi âm của tạng can, tạng thận hư yếu mà vì hỏa uất thành ra bệnh, gọi là ức âm vì không vợi nhẹ thì không thể nén đi được, vị sinh địa mát chân huyết là để nhẹ đi mà nhẹ đi là để nén đi vậy
5. BÀI CỬU VỊ ĐỊA HOÀNG HOÀN: đem vị xích phục linh, thay cho vị bạch phục linh, lại bỏ trạch tả thêm vị xuyên luyện tử, vị sử quân tử, đương quy và xuyên khung, cũng là thuốc để tả nhẹ phong mộc ở tạng can, mà là phép can và thận cùng chữa với nhau, vì rằng trẻ em có chứng cam tất nhiên có trùng do phong mộc hóa ra, dùng bài Lục vị để bổ cho tạng thận là mẹ của tạng can, mà bỏ vị trạch tả là tạng thận không nên nhẹ thêm nữa
6. BÀI ÍCH ÂM THẬN KHÍ HOÀN: bài Lục vị thêm ngũ vị là hợp với bài Đô khí, thêm sinh địa, đương quy là tựa như bài Tứ vật, vì rằng bệnh chứng sốt từng cơn hay sốt về chiều là huyết của tạng can hư yếu, không nên dùng vị sài hồ, mà chứng cách ở ngực rồi bĩ và buồn là có táo hỏa trong dạ dày, nếu không có quy và sinh địa thời không thể mát đi được, hơn nữa, thêm vị sài hồ thời không dẫn mạch đến âm phận của dạ dày, tuy nhiên, cũng có khi dùng vị sài hồ, lại là nghĩa đem chỗ ướt đến chỗ khô ráo, thật là uyên vi
Xem thêm:
Huyền tẫn phát vi (Hải Thượng Lãn Ông)
Các vị thuốc tại Phòng chẩn trị chúng tôi có đầy đủ, quý khách có nhu cầu cắt thuốc thang, làm thuốc viên hoàn, viên tể, thuốc cao xin liên hệ: 0905 136463
