Thân bất nhiệt nhi thần hôn quyện ngọa, hệ thị nguy cơ, mạc hỉ vị thân lương nhi khát thụy
Cơ như lạc nhi ngạch hãn mạch vi, thử tri dương thoát, thiết bất khả kiến nhiệt nhi tư âm
 |
| Thân bất nhiệt nhi thần hôn quyện ngọa hệ thị nguy cơ - Hình minh họa |
Dịch nghĩa
Trong mình không nóng mà thần thái hôn mê, mỏi mệt muốn nằm đó là hiện tượng nguy cơ, chớ nghĩ là mát mình nó thèm ngủ mà mừng
Ngoài da nóng như bỏng mà trên trán có mồ hôi và mạch vi đó là dương thoát, đừng lầm tưởng chứng này hư nhiệt mà vội vả dùng thuốc tư âm
Bài giải
Những người mắc bệnh nặng, bệnh đã lâu ngày, bất luận thời gian trước hay sau trong khi đang khốn khổ vì bệnh phát nóng. Thế mà bỗng nhiên thấy mình mát hẳn và ngủ say li bì, nằm trầm trầm như người bị say, gọi mãi mới tỉnh, mà khi tỉnh dậy thì tinh thần hôn mê, uể oải không buồn nói, mỏi mệt ươn lười khó chịu. Kẻ không biết thấy rằng, nóng đã hết, mình đã mát, đã thèm ngủ, thế là nguyên dương hồi phục, thì cho như là “bĩ cực thái lai” mà mừng
Nên biết rằng: “nếu bệnh nóng mà đã hết thì tinh thần phải thanh sảng, chứ có lý nào mà còn hôn mê mỏi mệt” nếu nguyên dương đã hồi thì ngũ phải ra giấc, chứ có lý nào còn nằm lìm lịm phải gọi mãi mà cũng không tỉnh
Hiện tượng này bởi vì nóng lâu làm thương âm huyết, làm cho âm huyết hao tổn đi. Âm huyết đã hao tổn thì dương khí bị lẻ loi không nương tựa vào đâu, muốn thoát đi mà làm cho u muội trầm mê
Kẻ ngu muội khi thấy phát nóng, không biết cái bệnh nóng trong thời gian “đại bệnh, cửu bệnh” là hư nhiệt, mà lầm lẫn cho uống thuốc hàn lương để phạt hỏa, hay cho uống quá nhiều âm dược thì dương sẽ bị tiêu diệt, cho nên thấy biểu hiện ra cái tình thế “dương thoát trầm hôn”
Tôi đã từng gặp chứng đó vài lần, do người thầy thuốc trước sử dụng Hoàng liên nó phạt hỏa mà đến nổi phát bệnh như nói trên. Tôi liền dùng gấp ngay SÂM, PHỤ để hồi dương, chừng mấy thang đại tễ mới thấy nguyên dương dần dần trở lại, chân khí chân thần ổn định, nói năng lanh lợi và không mỏi mệt ngủ li bì nữa
Thật lớn thay: làm cái nghề Thầy giữ mạng sống con người phải rất thận trọng, phải: khi thấy cái bệnh cơ nó chưa lộ ra, đã ngăn đón từ khi mới chớm phát; khi thấy cái bệnh thế nó chưa hiện hình đã phòng bị từ khi mới nhem nhúm. Thì hẳn là không có cái chuyện phải ôm bụng cắn rốn mà ăn năn không kịp. Làm nghề Thầy thuốc còn gì xấu hơn việc ấy
***
Những chứng bệnh thấy ngoài da nóng như rang, mặt đỏ nhu bôi son, hoặc muốn bắt quạt luôn tay, buồn phiền, khát nước, nói nhảm, trên trán ra mồ hôi dính đọng lại như hạt châu hoặc phát suyễn, phát nấc, đó là dương chứng nhưng thấy mạch TRẦM VI như muốn tuyệt hoặc TẾ NHƯỢC mà SÁC. Ấy là âm vong ở dưới, dương thoát ở trên. Cho nên còn cái hỏa “vô căn” (không vấn víu vào đâu) nó xoay sở chuyển vận mà đưa hết ra ngoài bì phu. Bệnh ấy nhất thiết không thể thấy có nhiệt mà dùng tạm hay dùng lẫn lộn một mảy may âm dược vào trong dương dược được
Bệnh ấy cái dương nó chỉ còn như ngọn đèn đứng trước gió, lâm le muốn tắt. Phải lấy SÂM PHỤ làm bình phong mà che cho nó, còn chưa chắc đã ăn công, thì đâu có thể đem nước mà cứu cái hỏa này được, dù rằng một vài giọt
