Quan hình dĩ bẩm nhược bẩm cường. Xác kỳ vi hư vi thực nhi trị
Sát mạch dĩ hữu lực vô lực. Minh ư khả bổ khả tả chi cơ
 |
| Quan hình dĩ bẩm nhược bẩm cường - Châu Ngọc Cách Ngôn |
Dịch nghĩa:
Xem hình sắc phải nhận biết người yếu hay người mạnh. Để xác định là hư hay thực mà điều trị
Xét mạch để biết có lực hay vô lực. Để quyết định bổ hay tả cho rỏ
Lời giải:
Cái then chốt của nhà y không có cái gì cần thiết hơn sự phân biệt thực hư. Nếu hư thực đà sáng tỏ thì việc sử dụng phép bổ hay tả không sai lầm và bệnh sẽ dễ trừ khử. Đa số người bấm sinh khỏe mạnh, tuổi trẻ, thể lực cường tráng, khí huyết đầy đủ, xương thịt cân đối, nếu khi có bệnh thì cứ nhằm vào chứng thực mà chữa. Ngược lại, những người bẩm thụ yếu sơ bạc, tuổi cao, hình thể yếu đuối hoặc những người ốm nặng, đau yếu lâu ngày, hay đàn bà mắc bệnh sau khi đẻ, cao tuổi rồi còn sinh con, khi mắc bệnh thì trước sau vẫn theo chứng hư mà chữa. NỘI KINH nói: việc trị liệu trước nên xét vào nguyên khí là chính, rồi sau sẽ tìm vào biểu hiện của bệnh. Ý nghĩa đó thật sâu xa
Mạch là làn sóng phản ảnh của khí huyết. Mỗi một hơi thở đều có mang sự huyền bí của âm dương. Nếu người xem mạch mà không lĩnh hội một cách sâu sắc thì không thể phân biệt được trong cái mạch tức phảng phất ấy. Dự Gia Ngôn trong sách mạch yếu quyết: "không cần phải hỏi là mạch phù hay trầm, mạch đại hay tiểu ở bộ vị nào? Chỉ cứ trọng án đến tận xương mà còn thấy hữu lực hữu thần là “thực”, nếu vô lực vô thần là hư " Mới xem qua câu sách ấy, tựa hồ như rất nông cạn. Nhưng từng thí nghiệm trong mỗi khi xét mạch mà có sự nghi ngờ thực hư chưa rõ, rồi chiêm nghiệm như lời dạy trên thì nó không hề sai. Lời nói của bậc tiền triết rất đáng tin cậy
Dương Anh Khải. Theo Châu Ngọc Cách Ngôn - Thượng Thiên 6
